Կղերա-Պետական Գործակցութիւն Հայաստանի Մէջ

Մեթր Պարգեւ Դաւիթեան, «Լուսաբաց», 14 Փետրուար 2015

Հայաստանի ներկայ Երրորդ Հանրապետութիւնը արդի յառաջադէմ մարդկութեան օրէնք­ներն ու կանոնները որդեգրելով կը նկատուի ապակրօն (secular) պետութիւն մը, որուն մէջ դերե­րու բա­ժա­նումը պե­տութեան եւ եկեղեցւոյ (separation of church and state) միջեւ պէտք է յստակօրէն իրարու հետ չխառ­նուին կամ չշփոթուին։ Ամէնքս լաւ գիտենք ասացուածքը, թէ այն ինչ որ Աս­տու­ծոյ կը պատ­կանի` կը տրուի Աստուծոյ, եւ այն ինչ որ կայսրինն է` կը տրուի կայսեր (այ­սինքն` պետու­թեան)։

Հայ Սփիւռքի ազգային պետական կառոյցի չգոյութեան պատճառաւ, լաւապէս կը հասկցուի մեր ազ­գային եկեղեցւոյ դերը գաղութային եւ համայնքային հայ կեանքի կարգաւորման ու կազ­մաւորման մէջ։ Շատ մը սփիւռքահայ երկիրներու մէջ հայը իր ազգային եկեղեցւոյ շուրջ հաւաք­ուելով կը գոյա­տե­ւէ։

Մեթր Պարգեւ Դաւիթեան, «Լուսաբաց», 14 Փետրուար 2015

Հայաստանի ներկայ Երրորդ Հանրապետութիւնը արդի յառաջադէմ մարդկութեան օրէնք­ներն ու կանոնները որդեգրելով կը նկատուի ապակրօն (secular) պետութիւն մը, որուն մէջ դերե­րու բա­ժա­նումը պե­տութեան եւ եկեղեցւոյ (separation of church and state) միջեւ պէտք է յստակօրէն իրարու հետ չխառ­նուին կամ չշփոթուին։ Ամէնքս լաւ գիտենք ասացուածքը, թէ այն ինչ որ Աս­տու­ծոյ կը պատ­կանի` կը տրուի Աստուծոյ, եւ այն ինչ որ կայսրինն է` կը տրուի կայսեր (այ­սինքն` պետու­թեան)։

Հայ Սփիւռքի ազգային պետական կառոյցի չգոյութեան պատճառաւ, լաւապէս կը հասկցուի մեր ազ­գային եկեղեցւոյ դերը գաղութային եւ համայնքային հայ կեանքի կարգաւորման ու կազ­մաւորման մէջ։ Շատ մը սփիւռքահայ երկիրներու մէջ հայը իր ազգային եկեղեցւոյ շուրջ հաւաք­ուելով կը գոյա­տե­ւէ։

Նոյնը չէ սակայն պարագան հայրենիքի մէջ, ուր հայրենի պետականութեան հովանիին ներ­քեւ կը կարգաւորուի կեանքը հայաստանցիին, եւ ուր եկեղեցւոյ դերը պէտք է սահմանափակուի ժողովուրդին հո­գեկան ու բարոյական կրթութիւն տալու առաքելութեամբ, աղքատախնամ աշ­խա­տանք տանելու բա­րեգործութեամբ։

Սակայն եւ այնպէս, հայրենի իրադարձութեանց հետեւողը ականատես կ’ըլլայ յաճախ պե­տու­­թեան ներկայացուցիչներու կողքին տեսնելու ներկայութիւնը եկեղեցականներուն, ամէն ան­գամ որ բա­նակի շքերթ կը կատարուի կամ ազգային ու մշակութային միջոցառում տեղի կ’ունե­նայ։ Եկեղեցին կար­ծէք ձեւով մը կը գործածուի օրինականութիւն եւ հմայք տալու իշխանութեան մը, որ կարիքը կը զգայ այդ տեսակի ամպհովանիի կամ գունաւորումի։

Հասկնալի էր Համազգային Հռչակագրի ընթերցման ատեն տեսնել ներկայութիւնը եկեղե­ցա­կան ներկայացուցիչներուն, որպէսզի աշխարհի առջեւ հայութիւնը կանգնէր իր ամբողջ տարա­զով։

Սակայն ինչի՞ կը ծառայէ ՀՀ նախագահի կողքին տեսնել ներկայութիւնը կաթողիկոսին` հայ­կա­կան բա­նակի տողանցքին կամ անոր մեծարանքի օրուան կատարուող հանդէսին։ Ինչո՞ւ նա­խագահին մօտ յաճախ կը նստի հայ եկեղեցւոյ պետը, երբ ազգային կամ մշակութային հանդէսներ տեղի կ’ունե­նան։ Նոյնիսկ Լիբանանի պէս համայնքային կարգուսարքով կառավարուող երկրի մէջ սովորութիւն չէ երբեք տեսնել ներկայութիւնը կրօնապետերու պետական մարդոց կողքին` ազգային կամ քաղաքական բնոյթ ունեցող տողանցքներու կամ հանդէսներու ընթացքին։ Արդեօ՞ք հայրենի իշխանութիւնը կ’ուզէ ցոյց տալ բոլորին, որ պետական իշխանութեան կողքին կայ նաեւ եկեղեցական ազգային իշխանու­թիւն։ Բայց չէ՞ որ մենք ընդունած ենք հետեւիլ քաղաքակիրթ մարդկութեան յառաջադէմ օրէնքներուն ու կանոններուն եւ որդեգրած ենք ապակրօն (secular) իշ­խանաձեւ, որուն մէջ կայ յստակ բաժանում պե­տու­թեան եւ եկեղեցւոյ դերերուն միջեւ։

Սխալ չհասկցուինք։ Դարերէն մեզի հասած եւ Արարատի պէս անսասան մնացած մեր ազգա­յին ե­կե­ղեցին եղած է ու կը մնայ մեր ժողովուրդի գոյատեւման աղբիւրը եւ զայն պղտորող ձեռ­քերը թող կա­պանքի տակ դրուին։ Հայրենի ժողովուրդի խղճալի տնտեսական վիճակին մէջ դեր ունեցող մարդիկ ի­րաւունք չունին եկեղեցւոյ գմբէթին տակ պատսպարուելու, որպէսզի պատճառ չդառնան որ եկեղեցին ի­­րենց մեղքերով պղծուի ու շաղախուի ժողովուրդին զայրոյթով եւ ատելու­թեամբ։ Եկեղեցին ալ պէտք չէ իրաւականութեան տարազ հագցնէ այդպիսի մարդոց, որքան ալ բարձր տեղեր նստած ըլլան անոնք։

Հայրենի իշխանութիւնն ու ազգային մայր եկեղեցին կը թուի թէ իրենց գործակցութիւնը լաւ ձեւով կը կիրարկեն Ռուսիոյ մէջ, ուր գոյութիւն ունի արտագաղթի պատճառաւ օրէ օր աւելի մեծ թիւերով ա­ճող հայկական համայնք մը։ Պաղ պատերազմի մը նախանշանները սկսած են յայտնի դառնալ նախ­կին Արեւելք ու Արեւմուտք կոչուող կողմերուն միջեւ. հաւանական է որ Արեւմուտքի մէջ ապրող հայ հա­մայնքները եւ անոնց լօպիները ձեւով մը սկսին կորսնցնել իրենց ազդե­ցու­թիւնը հայանպաստ դիրքո­րո­շում ապահովելու իրենց երկիրներուն մէջ, տրուած ըլլալով որ Հա­յաս­տան կը գտնուի Ռուսիոյ ազդե­ցու­թեան տակ։

Զօրաւոր ռուսահայ լօպի մը հարկաւոր է, որ­պէսզի միշտ ստացուի հայանպաստ դիրքո­րո­շում Ռուսաստանի կողմէ։ Աշխատանք պէտք է տար­ուի, որպէսզի հոն ունենանք ուսեալ եւ արհես­տա­վարժ մարդիկ, որպէսզի իրենց դիրքով եւ վայելած համբաւով ապահովեն Հայաստանի շահն ու անվ­տան­գութիւնը։ Արտագաղթը, որ դժբախ­տաբար դարձած է բնական երեւոյթ, գոնէ այդպիսով դրական ե­րես թող ունենայ։ Թող չըլլանք Ռուսիոյ մէջ այն ինչ որ եղան թուրքերը Գերմանիոյ մէջ։

Իշխանութիւն-եկեղեցի գործակցութիւնը Հայաստանի մէջ օրհնելի եւ շնորհաւորելի կը նկատ­ուի այն ատեն, երբ կը ծառայէ հայրենի ժողովուրդի տնտեսական ու բարոյական հոգերուն ու կարիքնե­րուն բարելաւման, եւ ոչ թէ կարգ մը մարդոց մենատիրական եւ եկեղեցական շահե­րուն…։