



Եւ մտածել որ ան եւս շուտով վկան պիտի ըլլար թրքական ֆաշիզմի ցեղասպանական արհաւիրքին, թէեւ հազիւ մազապուրծ աքսորի յաթաղանէն: Ի հեճուկս այդ անմարդկային գազանութեան, Կոմիտասեան մարդկայնական շնորհն ու հանճարեղ գործքը յարատեւեցին, որովհետեւ անոնք, Չարենցեան պատկերացումով, ՙԵկել էին դարերից ու գնում էին յաղթական, դեպի դարերը նորից, դեպի վառվող ապագան՚:
Եթէ ընդունինք որ երաժշտութիւնը միջազգային լեզու մըն է, ապա պէտք է ընդգծել որ ան կ՝ըլլայ այդպիսին միայն իր ներքին ուժականութեամբ: Պէտք է բանալ ուրեմն այդ ներուժի յատուկ լեզուի ձայնաիմաստային կապանքները որոնց ոսկի բանալին թափուած կ՝ըլլայ գիտութեամբ, արուեստով ու անմնացորդ նուիրումով: Եւ որովհետեւ չկայ երաժշտութիւն առանց կատարողի–նօթագրութիւնը ըլլալով երաժշտութեան պատկերն ու գիրը, բայց ոչ դեռ իր կենդանի լեզուն–ուրեմն երաժշտութեան լեզուով խօսողի ուսերէն կախուած կ՝ըլլայ հսկայ պատասխանատւութիւն մը, որն է ունկնդիրը հաղորդակից դարձնել ստեղծագործութեան ներուժի կենսունակութեանը: Հուսկ ուրեմն, ստեղծագործ մեկնաբանն է դռնապանը այդ երկրային դրախտազարմ համերգին, միջազգային լեզուով հաղորդուելու տարերքին: Եւ Կոմիտաս եղաւ այդ դրախտային դռնապանը:
Մշակոյթը մարդու ազատութեան տենջի արտայայտութիւնն է եւ յաւիտեան գոյութիւն պիտի ունենայ որքան որ մարդը գոյ է: Քաղաքակրթութիւնը այդ ազատութեան տենջը ուռճացնող եւ ազատութիւնը իրականացնող ուժն է:
Մենք հայերս ձայնային մշակոյթ ունէինք: Կոմիտասով ունեցանք եւ ունինք ձայնային քաղաքակրթութիւն:
Պատմական ճշմարտութիւն մըն է որ ժողովուրդի արդար ու ազատ կեանքի վառ ապագայ ստեղծելու հազարամեայ պայքարի արգասիքն է այն որ ազատագրող ուսուցիչն է նաեւ քաղաքակրթութիւն ստեղծողը: Եւ Կոմիտաս եղաւ հայոց ազատագրող ձայնի ուսուցչապետը:
Ուրեմն ունկ տանք ուսուցչապետ վարդապետի բիւրեղ պատգամին թէ ՙԺողովուրդն է ամենամեծ ստեղծագործողը: Գնացեք եւ սովորեցեք նրանից՚: Բայց Կոմիտասն է նաեւ խոստովանողը իր եզակի ուսուցչի մասին, ըսելով թէ`
ՙվաղ պատանեկան օրերէս մինչեւ այսօր, իմ հոգու հսկիչն է եւ իմ ուսուցիչը…Աշխատիլ, տքնիլ, պայքարիլ, միայն ու միայն ժողովուրդիս եւ մարդկութեան համար…Ես երբեք չեմ կարող ապրիլ առանց Աբովեանի՚:
Աբովեան եւ Կոմիտաս:
Կանանչ, պայծառ եղբայրութիւն:
Եթէ պահ մը ընդունինք, որ մենք ներկայիս հաւանաբար կրնանք ապրիլ առանց ՙՎէրք Հայաստանի՚ հեղինակ Խաչատուր Աբովեանի–յատկանշական է որ Կոմիտաս ՙես՚ կըսէ եւ ոչ թէ ՙմենք՚, ի տարբերութիւն իր բազում ուրիշ գրուածքներէն–ապա լաւ կ՝ըլլայ ընդունիլ որ մենք այլեւս չենք կրնար ապրիլ իբրեւ ճշմարիտ հայ առանց ոչ միայն Մեսրոպ Մաշտոցի այլեւ Կոմիտաս Վարդապետի:
Ահա թէ ինչու Հայոց քաղաքակրթութեան բազում զանգակները պետք է անլռելի հնչեցնեն կոմիտասեան ազատագրող ղօղանջը: Այդ ղօղանջն է զորս համաշխարհային վարպետ երաժիշտ Արամ Խաչատուրեանը բնութագրած է իր գեղօնաշունջ ոճով, ուղիղ 43 տարիներ առաջ, Հոկտեմբեր 14, 1967 ին, իմ Լօնտոնեան առաջին մենահամերգին առթիւ:
Ահա Վարպետ Արամի խօսքը:
ՙԿոմիտասի երաժշտութիւնը ջինջ է ու մաքուր, ինչպէս լեռնային քրքջան աղբիւրը: Եթէ ժամանակակից հայ կոմպոզիտորները ցանկանում են–իսկ նրանք անպայման պէտք է որ ցանկանան–մասնակցել հայկական երաժշտութեան դպրոցի կազմակերպմանն ու գոյացութեանը, ապա պէտք է քաջ ծանօթ լինեն Կոմիտասին իրենց սրտի ողջ էութեամբ՚:
ՙՀայոց քրքջան աղբիւր՚ի այդ զուլալ համերգին ընդմիշտ բարի ունկնդրութիւն եւ ըմբոշխնում կը մաղթեմ մեզ` բոլորիս:
1 comment
Kenahadank
Badvarjan khempakroutian denorenoutioun,
Hadjetsek entounil, Hatchoghoutian lavakuyn maghtanknerou gokhkin harkalir ezkatsoumnerous havasdike .
N.B. Shad bidi nerek vor pagagalk-is( keyboard) vera hayeren darere pagtsoutsadz tcheyi.
Comments are closed.