Հայաստանը, Արցախը Թէ՞ Սփիւռքը

Մենք Ենք՝ Մեր Ցաւերը Շարքէն
Պարոյր Աղպաշեան, Պէյրութ, 7 Օգոստոս 2010
 
Հայաստանը, Արցախը Թէ՞ Սփիւռքը
Աւելի Պէտք Ունի Օժանդակութեան

Ահաւասիկ ինքզինք պարտադրող հարցում մը, որուն մասին լրջօրէն մտածելու է իւրաքանչիւր գիտակից հայ, ո՛ւր որ ալ գտնուի, ի՛նչ պատկանելիութիւն ալ ունենայ, պայմանաւ որ մօտեցումը ըլլայ առարկայական, իրապաշտական, հեռու զգացական դիտաւորութիւններէ:

Մենք Ենք՝ Մեր Ցաւերը Շարքէն
Պարոյր Աղպաշեան, Պէյրութ, 7 Օգոստոս 2010
 
Հայաստանը, Արցախը Թէ՞ Սփիւռքը
Աւելի Պէտք Ունի Օժանդակութեան

Ահաւասիկ ինքզինք պարտադրող հարցում մը, որուն մասին լրջօրէն մտածելու է իւրաքանչիւր գիտակից հայ, ո՛ւր որ ալ գտնուի, ի՛նչ պատկանելիութիւն ալ ունենայ, պայմանաւ որ մօտեցումը ըլլայ առարկայական, իրապաշտական, հեռու զգացական դիտաւորութիւններէ:

Հայաստանը կայացած պետականութիւն է, միջազգային ընտանիքին մաս կազմելով:

Արցախը գործող իրականութիւն է, դէպի ինքնուրոյնութիւն ընթացող ուղեգիծով:

Սփիւռքը անվիճելի շօշափելիութիւն է, ակամայ յարատեւելու դերակատարութեամբ:

Երեք անխուսափելի շերտաւորումներ, տարբեր պայմաններու տակ, բայց Մէկ ամբողջականութեամբ, որ կը բնորոշուի կամ կը դրոշմուի Հայկական ինքնութեամբ, Հայկական տեսլապաշտութեամբ ու Հայկական վճռակամութեամբ:

Եթէ ներկայ Հայաստանի անկախութիւնը իրականութիւն դարձաւ Խորհրդային Միութեան տարբաղադրումով, Արցախը՝ իր ազատագրական պայքարով, իսկ Սփիւռքը՝ պատմական իրողութեամբ, որ կը շարունակէ իր գոյութիւնը, կը նշանակէ թէ այս չոր իրավիճակը կը մնայ տիրական:


Հարցը սակայն, այն է որ այդ իրավիճակը ինչպէ՞ս պէտք է պահել, ամրացնել եւ արդիւնաւորել, որպէսզի նախ՝ առաջինը մնայ կանգուն, երկրորդը՝ չկորսնցնէ իր գոյակեցութիւնը, իսկ երրորդը՝ կարենայ դիմագրաւել իր դէմ ցցուող մարտահրաւէրները:

Համաշխարհայնացումը կը դեգերի ամենուր, որուն բերած վնասներն ու հասցուցած վտանգները, գէթ փոքր ժողովուրդներու ու երկիրներու համար, աներկբայօրէն, քանդողական են ու մագլցողական:

Հայ ժողովուրդը եւս կը գտնուի դէմ յանդիման այդ նիւթաքաղաքականութեան, իր զանազան դրսեւորումներով, տարբերակներով ու դասաւորումներով, որ կրնայ լուրջ սպառնալիքներու տեղի տալ, եթէ ազգային հիմնահարցերը եւ գերխնդիրները դիտուին… ասեղի ծակէն կամ շարունակուին ջայլամի քաղաքականութիւնները:

Մանաւանդ ա՛յս հանգրուանին, հայ ժողովուրդը տակաւին չկրցաւ ճշդել իր ՙգոյակռիւ՚ի առաջնահերթութիւնները, յաջորդական հերթականութեամբ, մօտաւոր ՙքաոս՚ի վիճակ մը ստեղծելով, ուր Հայաստանը բան մը կ՝ըսէ, Արցախը բան մը կ՝ուզէ, Սփիւռքը բան մը կը փնտռէ:

Կրնայ ըլլալ որ բոլորին նպատակը նոյնն է, բայց ձեւն ու ժամանակը՝ տարբեր, այդուհանդերձ, ներելի՞ է նախապատուութիւններու շարքը նոյնը պահել, երբ Հայաստանի մէջ դասակարգայնութիւնը խոր արմատներ սկսած է նետել՝ պալատականներու բացարձակատիրութեամբ, անդին՝ Արցախի լինելիութեան գրաւականները կը շահագործուին ոմանց կողմէ՝ ներքին թէ արտաքին միջամտութիւններով, մինչ Սփիւռքը՝ կը խարխափի իր ցաւերուն ու տագնապներուն մէջ, մերթ յամեցող բեւեռացումներով, մերթ անտարբերութիւններու եւ անտեսութիւններու շատացումով:

Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք բոլոր ձեւի մերձեցումներն ու յարաբերութիւնները քաջալերելի ու գովելի են, սակայն զանոնք ներդաշնակող ու հունաւորող գործօնները ո՞ւր են, ի՞նչ ծրագրաւորումով կ՝իրագործուին, բայց ամէնէն կարեւորը՝ ո՞ւր կը միաւորուին եւ յուսադրիչ կը դառնան՝ հեռանկարային առումով:

Այլապէս ալ՝ Հայաստանը ունի իր կարիքները, Արցախը՝ նոյնպէս, Սփիւռքը՝ առաւել եւս:

Ասոնք կրնա՞ն ըլլալ մէկը միւսին հաշւոյն, մէկուն գերադասութեամբ, միւսին՝ երկրորդականութեամբ կամ ստորադասութեամբ:

Հայաստանին օժանդակելը սրբազան պարտականութիւն է, Արցախինը՝ նուիրական, իսկ սփիւռքինը՝ հարկադրական:

Բարեբախտաբար, այդ կարգն ու եղանակը պահուած են: Մօտիկ թէ հեռաւոր, անմիջական թէ պատմական օրինակները վկայ:

Այսօր, փա՜ռք Աստուծոյ, Հայաստանին մէջ կան բազմաթիւ միլիոնչիկներ, Արցախի մէջ նուազ չէ պատկերը (տակաւին չհաշուած Հայաստանցի եւ Արցախցի այն հայրենակիցները, որոնք Ռուսիոյ մէջ ՙկայսրութիւններու՚ տէր են), պարագան նոյնն է Սփիւռքին:

Մեր կարծիքով, առանց անտեսելու մէկ կամ միւս կողմը, առանց դառնալու դասալիք, ժամանակը չէ՞ որ իւրաքանչիւր (այսպէս ըսած) հատուած, իր կարիքներու ու հրատապութիւններու ՙհաշուեկշիռ՚ը ընէ ու զայն գործադրէ ըստ իր նախապատուութիւններուն ու նախասիրութիւններուն:

Այս թղթածրարը բաւական հաստկեկ է ու փշոտ, բայց կարելի չէ այլեւս պահուըտիլ մեր մատներու ետին, մանաւանդ երբ կը խօսուի Սփիւռքի ծով կարիքներուն մասին:

Սփիւռքի մէջ կայք հաստատած ու տարածուած յաջողած գործարարներ ու ձեռներէցներ, որոնցմէ ոմանք, գնահատելի միջոցառումներով, Հայաստանին եւ Արցախին կ՝օգնեն, աշխատանքային ասպարէզներու կը լծուին, ինչո՞ւ չեն նայիր իրենց անմիջական չորսդին, Սփիւռքի գոյատեւման ու հայակերտման երաշխիքը նկատուող կառոյցները զօրացնելու, արդիականացնելու ու մանաւանդ անոնց մարդուժները քաջալերելու ու վարձատրելու:

Խօսքը եկեղեցի կառուցելու ու դպրոց բանալու մասին չէ (թէեւ դպրոցներ ալ սկսած են փակուիլ), այլ այն գործօններուն, որոնք հայ երիտասարդութեան կու տան շիճուկ ու շունչ, ներգրաւուելու ու ներդրուելու անոնցմէ ներս, որպէս արհեստավարժներ, մասնագէտներ, փորձագէտներ:

Խօսի՞նք հայ մամուլի անսփոփիչ վիճակի, լրագրողներու-խմբագիրներու անգտանելիութեան, հայ թատրոնի ու բեմադրիչներու նօսրացումին, հայագիտական ուսուցիչներու եւ ընդհանրապէս ՀԱՅ ուսուցիչներու անմխիթարութեան մասին (ու շուտով ալ՝ անգոյութեան), թուելու համար քանի մը հատը: Շարքը երկար է, բայց ի՞նչ նշանակութիւն ունի զանոնք թուարկելը, երբ… օդին մէջ կը մնան անոնք:

 
Գիտաժողովները, սեմինարները, համագումարները, խորհրդաժողովները կամ հաւաքները, որոնք տեղի կ՝ունենան հոս ու հոն, եթէ պիտի վերածուին լոկ գեղեցիկ խօսքերու, հոյակապ առաջարկներու, նոյնիսկ խիստ պահանջքներու եւ երազային խոստումներու շարաններու, որո՞ւն կը ծառայեն կամ կը նպաստեն:

Ահա թէ ինչո՛ւ՝ կ՝ըսէինք ու կ՝ըսենք (առանց բարդոյթ կամ զայրոյթ պատճառելու որեւէ մէկուն կամ կողմի), Հայաստանի եւ Արցախի կողքին, Սփիւռքը եւս ԱՅՐՈՂ եւ ԱՆՅԵՏԱՁԳԵԼԻ կարիքը ունի վերանորոգման, վերակենդանացման, վերաորակաւորման եւ, անպայմանօրէն, ֆինանսաւորման:

Եթէ կայ այս գիտակցութիւնը, կ՝ըլլան նաեւ ծրագիրները իրականացնողները:
 

5 comments
  1. Thank you Barouyr

    I am not a fan of partisan politics, and certainly not of Mr. Aghbashian’s socio-political ideology. In addition, his dry style has discouraged me from reading his articles, likewise the convoluted arguments and excessive superlatives.

    This piece sounds to be a change, a breath of fresh air. Maybe at the time of his writing he was not under the daily stress of party politics and his many years of public service has broadened the contextual base.

    His depiction of matters is relevant to what the Diaspora is experiencing. It’s in pains, but not of conception or birth. It’s the excruciating ache of rotting bones, signalling the collapse of the skeleton within the body. Once that skeleton has dissolved, there won’t be a recognizable figure. That’s where we are at now.

    Are other matters less important, such as Armenia and Artsakh? Obviously not, but the Diaspora needs a lifeline, and I would agree with the author’s recommended remedies.

    One final remark. I hope that Mr. Aghbashian, and others like him, continue to write and lecture on matters of Armenolgy, and express concerns of a wider range, as is done in this guest editorial. Brevity of expression is appreciated.

    Thank you.

  2. B. Aghbashian’s article

    B. Aghbashian’s approach to our most important problems is highly appreciated. Armenia, Artsakh and Diaspora equally invite our full attention and full support.

    We hope to organize our socio-intellectual brain power, to purify the ideas expressed therein and to create a solid ground for our national ideology.

    Thanking u for this opportunity,

    Aram Sepetjian

  3. Inch anel?

    Սիրելի Պարոյր Աղպաշեան, Գեղարդ կայքէջում կարդացի « Մենք Ենք՝ Մեր Ցաւերը » քո շահեկան ու մտահոգություններով լի հոդվածը: Երկարամյա խմբագրապետիդ գրությունը քննարկել փորձելը անհամեստություն կլինի: Կանգ առնենք մի քանի առանցքային մտքերի վրա: Որ մեր ցավերը անվերջանալիօրեն շարունակվում են, անժխտելի փաստեր են (համաձայնվիր, որ մեծ մասը մեր մեղքով է): Հազար ու մեկ պատկերավոր գրություններով , մեծարժեք բանաստեղծություններով նկարագրել ու նկարագրում են ազգի գիտակ ու նվիրյալ մտածողները մեր ցավերը… Իմ համեստ կարծիքով, մեր մտավորականության մոտ գերիշխում է իրողությունների գրանցումն ու նկարագրությունը, և ակնհայտորեն պակսում է՝ Ի՞նչ անել հուժ կարևոր ուղեցույց հանդիսացող կուռ ու լուսավոր միտքը: Առաջին նախագահ Լևոն Տեր- Պետրոսյանի «Պայքար, պայքար մինչև վերջ» և գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանի «Առաջ Հայաստան» ոչ նպատակասլաց ու մշուշապատ Ի՞ՆՉ ԱՆԵԼՆԵՐԸ Հայաստանին ու Արցախին և նաև Սփյուռքին մտցրեցին քաղաքական, տնտեսական ու ազգաին բոլոր առումներով փակուղի:

    Սիրելի Պարոյր, ցավերի տեղը գիտենք,« Կրնայ ըլլալ որ բոլորին նպատակը նոյնն է, բայց ձեւն ու ժամանակը՝ տարբեր, այդուհանդերձ, ներելի՞ է նախապատուութիւններու շարքը նոյնը պահել, երբ Հայաստանի մէջ դասակարգայնութիւնը խոր արմատներ սկսած է նետել՝ պալատականներու բացարձակատիրութեամբ, անդին՝ Արցախի լինելիութեան գրաւականները կը շահագործուին ոմանց կողմէ՝ ներքին թէ արտաքին միջամտութիւններով, մինչ Սփիւռքը՝ կը խարխափի իր ցաւերուն ու տագնապներուն մէջ, մերթ յամեցող բեւեռացումներով, մերթ անտարբերութիւններու եւ անտեսութիւններու շատացումով:»

    Առաջարկեք լուծում՝ Ի՞ՆՉ ԱՆԵԼ: Ես ունեմ իմ լուծումը՝ Կեցցե Հայաստանի Սոցիալիստական Հանրապետությունը: Երևանյան ողջույններով, ուսանողական տարիների ընկեր՝ Արամայիս Միրզախանյան Ստոքհոլմ, 16 08 2010 [email protected]

  4. Aramaisin

    Nax togh indz nervi yete Latin darerov g´grem cavok chem yuracrac hayerenove. Aramais in e oughvadz ays post-es.

    Sireli, hamadzayn em kez hed  Hayastani-in bedk er Shvedagan tipi socialism Soved miutyan pluzumic yedk. Sagayn ,arnvazn indz haydni e inchu ayd ch´dasavorvec yev voch mntsort 14 ourish respublica nerin…ancnink..kanzi cavok mer Hairenik ingadz e "wild, free economy" hosankin mej, yev havada anhanrin e ayd oughutyun  pokhele.

    Nouynn al g´veraperi miusnerun i bacaryal yete mi Anagngal heghapokhutyun gam arnvazn yeghapokhtyun deghi ounena.Yergrortin yes aveli g´havadam.Toghnenk gousagcaganutyan gam gaghparagan modecumner (gidem ko gaghparabanutyun-wor vsdah em yergar dariner Shvedya abrelov yeghapokhvadz e aveli Shveda-Finlanda yev harevvan meg yergu ourish yergirneru tekoumin. La,shad lav. Bayc ov  e "zangage gadvi vzin gakhelu?" yentadrenk socialisdagan hoverov ARF-Dashnagcutyune? Cavok noka el chunencan ayd hghich ouyzhe yev chunen-yes gusagcagan chem yev chem el linelu. Ounem  im Loucoum, zor voch ays gayke-eji vra bidi hradaragvi-ayd porcel em, yev voch ourishneri…asel e hosankneri tekvogh gam badganogh. Ouremn sharunagoum em miaynag jankers.Vercheres Yerevan bavagan andzderi hed shpvel em, orinag,Barouyr Hairikian, Rafi Hovanissian, Shavarsh Kocharyan, Arman Giragosian, Lavrenti Barseghyan, Armen Ayvazyan, Ara Papian, XXX zor aveli lourj bahdonneri vra en, garj, zinyal ouyzheri meg jyughavoroum, spyurki naxararutyan, yev der mi ges dasnyag  yevs.

    Haye inknishkhan e bnouytov, shad dzhvar meg miusin lsogh gam nuynisk get mdig dvogh, yev amena sarsapelin wor vercherres barz grvetz indz harcazrouyc varogh journalist Ashkhdac tertoum ayn e 4rt inknishkhanoutyun, Hunis 30, tiv 157, yev 159 tiv Hulis 2. Meberoumnerov ourish garevor mer mdavoraganneric ayd masin nshel em. Iharge bun nbadags ayd che, ayl spyurki veragazmavorum wor ays gayk eji khmbakir lav gidi, tebedev im Angliereni dgar linelu gam ays ayn badjarnervov chi ouzel  hantroutyan nergayacvi, gayk ejs el http://www.Armeniad-worldwide.org arten grete daari e wor chem garoghacel veradarcnel ir degh. Nouynisk Yerevan yeridasartner wor ayd masnagidutyan mej en chen garoghacel Amerigyan web hosting ic kashel debi irencin. Ispnancin gaser. "Ve te a saber" go figure out why, gna hasgcir gdri inchu. Toghnenk kez maghtum em hajoghutyun ayd nbadagid hasnelun ayne iragan Yevrobagan, aveli jisdt Shevedagan socialist Armenia. Worin yes necug g´linem amoghj eutyamb, aveli shud glinei, sagayn shad oush enk mnacel hosank danoum e….debi verohishyal system wor amrqgrvqdze e nakhgin 15 oum el. Desnenk havadank hrashkneri.
    dzerd,
    Hama Haigagani siro,
    Gaytzag  Palandjian 

  5. PS. Inch anel?

     

    Հ. Գ.  (18. 08. 2010)


    Հարգելի Պարոյր,

    Գրությունս կրկին կարդալով,  նկատեցի, որ իմ առաջարկած լուծումը (միտքը) թերի է:  Լրացնելով միտքս ասեմ, որ Հայաստանին ու հայրենաբնակ մեր ժողովրդին սոցալիստական դինամիկ ու իրավահավասար ուղիով զարգացող նոր համակարգ կարող է փրկել տնտեսակական հետամնացությունից ու շահագործումից : Սովետական սոցիալիզմի կարոտախտով չեմ տառապում ( հակառակ այն բանին, որ այն շատ դրական կողմեր ուներ): Կապիտալիզմը և նրա ազատ շուկայական հարաբերություններն իրենց դարը ապրել են : Վկան աշխարհի բնակչության  կեսից ավելին աղքատության, թշվառության, հիվանդության ու անգրագիտության մեջ գտնվելու փաստն է: Այդ դրամատիրական համակարգը հայաստանում հրաշք կատարել չի կարող:

     

    Հայաստան ասելով ես հասկանում են Արևելյան Հայաստան, Արևմտյան Հայաստան՝ ներառյալ Արցախն ու Նախիջևանը: Հիշում եմ ցեղասպանության 50 ամյակի երևանյան ցույցերը, երբ գոռում էինք. «Արևմտյան Հայաստանի հողերը» … Մեծանուն վիպասան Սերո Խանզադյանը զայրացած ասաց. «Ի՞նչ է , Արցախն ու Նախիջևանը հայկական հողեր չե՞ն»:

    Այո՛, խոսքս ամբողջական Հայաստանի մասին է:  

     

    Թուրքիայի Հանրապետության իշխանությունները շատ են ցանկանում միջամտել Արցախի հարցերին: Ինձ թվում է դա այդքան էլ վատ « նախաձեռնություն» չէ:

     

     Հայաստանի Հանրապետության իշխանություններն այս անգամ պետք է Թուրքիայի հետ բանակցության մեջ մտնեն նախապայմաններով, իրենց հետ ունենալով համայն հայությունը: Փոխարեն ուշացումով նախագահին «դավաճան» անվանելու , հասկանալի է,  խելացի կլինի հիմա իմի բերենք մեր բոլոր հնարավոր միջոցները ( լինելով իրապաշտ ու չկտրվելով  իրականությունից) պայքարենք մեր ազգային իրավունքների համար:

     

     Հաագայի միջազգային դատարանի սեղանին ենք դնում  հայոց դեմ գործադրված ցեղասպանության իրողությունը, Արևմտյան Հայաստանի տարածքային ու անշարժ գույքի խնդիրները , Նախիջևանի ու Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության ինքնորոշման հարցերը:

    Դատարան Ներկայանում են Հայստանի Հանրապետությունը, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, սփյուռքի Արևմտայան Հայաստանի ներկայացուչությունը (կազմվելիք), Թուրքիայի հանրապետությունը և Ադրբեջանի Հանրապետությունը:

     

    Եթե Հայությունը հաստատակամ հավատում  է իր ուժերին ու վճռականորեն պատրաստ է զոհողություններ կատարելու իր իրավունքներին հասնելու համար, կարծում եմ նշված մոդելը աշխատանքային ձև է: Թող այլոք ավելի խելացի   մտքեր առաջարկեն: Նոր հեծանիվ չենք հնարում, աշխատանքային մեթոդիկան հայտնի է:

     

    Արամայիս Միրզախանյան

    Շվեդիա, Սթոքհոլմ

     

     

     

     

Comments are closed.

You May Also Like
Read More

Դարձ

Ռուբէն Յովակիմեան, Սեն Ռաֆայել – Ֆրանսիա, 6 Դեկտեմբեր 2022 «Վերականգնուած յարաբերութիւնները պահանջում են աւելի շատ խնամք, քան չխզուածները»:…
Read More