Հայ Ազգային Բուժարան՝ Ազունիէ, Լիբանան

Հարցազրոյց՝ Համօ ՄոսկոՖեանի, Պէյրութ, Յունուար 2010

Մեր տեսակցութիւնը Ազունիէի Հայ Ազգ. Բուժարանի տնօրէն՝ Պր. Տիգրան Պօյաճեանի հետ, շահեկան բազմաթիւ երեսներ ունէր: Լիբանանի մէջ գործող Հայ Ազգային Բուժարանը Սփիւռքի կարեւոր հաստատութիւններէն մէկն է, որ արժանի է հոգածութեան եւ գուրգուրանքի:
 

Հարցազրոյց՝ Համօ ՄոսկոՖեանի, Պէյրութ, Յունուար 2010

Մեր տեսակցութիւնը Ազունիէի Հայ Ազգ. Բուժարանի տնօրէն՝ Պր. Տիգրան Պօյաճեանի հետ, շահեկան բազմաթիւ երեսներ ունէր: Լիբանանի մէջ գործող Հայ Ազգային Բուժարանը Սփիւռքի կարեւոր հաստատութիւններէն մէկն է, որ արժանի է հոգածութեան եւ գուրգուրանքի:
 

 
Հ 1. Պր. Պօյաճեան, կարելի՞ է որոշ բացատրութիւն մը տալ Հայ Ազգային Բուժարանի պատմութեան եւ էութեան մասին:

Շատ սիրով: Հայ Ազգային Բուժարանը ստեղծուած է 1923-ին, Լիբանանի ծովեզերեայ Մաամլթէյն կոչուած շրջանին մէջ: Այդ քայլը արդիւնքն էր գաղթական հայութեան մէջ տարածուած թոքախտի հիւանդութեան: Գաղթական հայորդիները, թշուառութեան եւ թերասնութեան պատճառաւ, կը վարակուէին այդ սոսկալի ախտէն: Տեսիլք ունեցող մարդիկ նախաձեռնած են այս կառոյցը հաստատել: Հարկ կը համրեմ գէթ երկու անուններ յիշատակել. Վեր.Ենովք Հատիտեանին եւ Մեծի Տանն Կիլիկոյ Սահակ Խապայեան Վեհափառին: Անշուշտ մեծ թիւով նուիրեալ անհատներ ունեցած են իրենց բաժինը, բայց վերոյիշեալները առանցքային դեր խաղացած են այս ծրագրի յաջողութեան մէջ:

Նկատելով, որ Մաամլթէյնը ծովեզերեայ դիրք ունի, այնքան ալ նպաստաւոր չէր բուժարանին համար: Հարկ էր գտնել հովասուն եւ անտառային շրջան մը: Երկար փնտռտուքներէ ետք, այս վայրը, Ազունիէն ընտրուած է: Բուժարանը հոս փոխադրուած է 1937-ին: Այս ընտրութիւնը, բոլորին հաստատումով, շատ ճիշդ եղած է:

Շուրջ 90-ամեայ այս հաստատութիւնը կը պատկանի Հայ Առաքելական եւ Հայ Աւետարանական Յարանուանութեանց: Երկու եկեղեցիները սերտ կերպով համագործակցած են այս ամողջ տեւողութեան ընթացքին: Հաստատութիւնը եղած է օրհնութիւն մը թէ հայութեան եւ թէ Մ. Արեւելքի ժողովրուրդներուն համար: Բազմաթիւ հայորդիներ եւ արաբ հայրենակիցներ, հոս գտած են բժշկական խնամք եւ դարմանում:

Հ.2. Հիմա երբ թոքախտը կորսնցուցած է իր նախկին վտանգը եւ ուժգնութիւնը, ինչո՞վ կ’արդարանայ Բուժարանին գոյութիւնը:

Շատ ճիշդ է, որ թոքախտը այսօր չի ներկայացներ նախկին ահազանգային վիճակը, բայց մենք կը շարունակենք մեր ծառայութիւնները մատուցել կրծքային հիւանդութիւններէ տառապողներու: Այսօր մեր Բուժարանը, ամբողջ Լիբանանի տարածքին, միակն է իր տեսակին մէջ, եւ որպէս այդպիսին՝ կը վայելէ պետական հոգածութիւն:

Բացի ատկէ, հաստատութիւնը նաեւ, ժամանակի պահանջներուն եւ պայմաններուն պատշաճեցնելով ինքզինք, կը ծառայէ որպէս տարեցներու տուն: Արդարեւ, մեծ թիւով տարեցներ հոս կը վայելեն հոգածութիւն եւ մնայուն կերպով բժշկական հսկողութեան տակ են:

Հ 3. Այս երկուքը, կրծքային հիւանդանոց եւ ծերանոց, ինչպէ՞ս կարելի եղած է համատեղել:

Պարզ է: Կրծքային բաժանմունքը եւ ծերանոցը լրիւ անջատ են, առանձին շէնքերու մէջ: Հոս նաեւ յայտնեմ, որ ստեղծուեցաւ բանտային
բաժանմունք, բնականաբար Ներքին գործոց նախարարութեան հետ կնքուած պայմանագրութեան մը հիման վրայ: Բանտերու մէջ կրծքային հիւանդութիւններէ վարակուած բանտարկեալներ, հոս կը բերուին բուժումի համար:

Հ.4. Կարելի՞ է իմանալ երկու բաժանմունքներուն տարողութիւնները:

Կրծքային բաժանմունքին մէջ կրնան բուժուիլ 30-50 հիւանդներ: Ծերանոցը կը պատսպարէ շուրջ 100 տարեց:

Հ 5. Դուք ե՞րբ ստանձնեցիք տնօրէնի պաշտօնը. նախապէս ի՞նչ փորձառութիւն ունեցած էք այս մարզին մէջ:

Այս հաստատութեան տնօրէնութիւնը ստանձնեցի 1 Յուլիս 2006-ին: Անմիջապէս ըսեմ, որ հազիւ պաշտօնս ստանձնած՝ 14 Յուլիսին, պայթեցաւ իսրայէլեան նորագոյն ներխուժումը: Շատ դժուարին օրեր ապրեցանք. կար մթերքի եւ դեղորայքի ապահովման հարց, որ հաղորդակցութեան միջոցներու խանգարումին պատճառաւ, չափազանց դժուար եղաւ: Բայց կրցանք տոկալ եւ շրջանցել այդ շատ դժուարին 34 օրեայ տագնապը: Մեծ դաս եղաւ այդ մեզի համար: Հիմա մենք միշտ մեր տրամադրութեան տակ ունինք դեղորայքի, սննդամթերքի եւ վառելանիւթի պահեստներ:
Խոստովանիմ, որ հիանդանոցային մարզին մէջ ոչ մէկ փորձառութիւն ունեցած եմ: Սակայն Միտըլ Իսթ Օդանաւային ընկերութեան մէջ վարչական լայն փորձառութիւն ունեցած եմ, որպէս տնօրէն:

Հ 6. Ի՞նչ պիտի ուզէիք ըսել անձնակազմին մասին:

Անձնակազմի ընդհանուր թիւն է եօթանասուն: 9 բժիշկ ունինք, որոնցմէ երկուքը մնայուն կերպով հոս կը բնակին եւ 24 ժամուայ վրայ 24 ժամ հերթապահութիւն կը կատարեն: Ունինք 30 հիւանդապահ-հիւանդապահուհի: Մնացեալները վարչական եւ այլ պատասխանատութիւններ ունին:
Աւելցնեմ, որ մեր հիւանդապահ – հիւանդապահուհիները, պարբերաբար, վերաորակաւորման յատուկ ծրագիրներու կը հետեւին, հոս, հաստատութենէն ներս:

Հ 7. Անցեալ ամառ կատարուեցաւ հիմնանորոգութեան ենթարկուած յարկի մը բացման հանդիսութիւնը: Կարելի՞ է խօսիլ վերջին շրջանին, հաստատութենէն ներս կատարուած բարեփոխութեանց մասին:

Շատ սիրով: Այս հաստատութիւնը լիբանանեան ահեղ եւ երկարատեւ տագնապին, պատերազմին պատճառով, ունենալով մեկուսացեալ դիրք, ապրեցաւ շատ դժմուարին օրեր: Նոյնիսկ ան գրեթէ մոռցուած հաստատութիւն մըն էր: Ուրախ եմ յայտնելու, որ այսօր, փառք Աստուծոյ, պատկերը հիմնովին փոխուած է:

Առաջին հերթին, կայունութեան այս մթնոլորտին մէջ, հետզտհետէ կ’աւելնայ թիւը մեր այցելուներուն, ըլլան անոնք միութիւններ թէ անհատներ: Այցելուները իրենց հետ կը բերեն ուտելիք, նուէրներ եւ, յատկապէս՝ ուրախութիւն: Արդարեւ, ընկերութենէն հեռու ապրող մեր պապիկներն ու մամիկները մեծապէս կ’ուրախանան, երբ «դուրս»ի աշխարհէն մարդիկ զիրենք յիշելով, հոս կը փութան:

Մեր շէնքերը, որոնց մէկ մասը աւելի քան 70 տարուան կեանք ունի, բաւական տխուր վիճակ կը պարզէին: Այսօր այլ է կացութիւնը: Մեր խնամակալութեան հանգուցեալ (մահացած 2006-ի աշնան) ատենապետ՝ Տիար Զօհրապ Թորիկեանի սերտ բարեկամ՝ Տէր եւ Տիկին Բիւզանդ Գէորգեանները, ի յիշատակ իրենց սիրելիին, կատարեցին 180,000 տոլարի իշխանական նուիրատութիւն մը: Սոյն նուիրատութեամբ կարելի եղաւ գլխաւոր շէնքին 3-րդ յարկին հիմնանորգութիւնը, շէնքին դուրսի մասը ներկուեցաւ: Վերելակը փոխուեցաւ եւ տանիքը դարմանուեցաւ խոնաւութեան դէմ: Այդ յարկին վրայ կառուցուեցաւ նաեւ գրադարան-հիւրասրահ մը, որ կոչուեցաւ Զօհրապ Թորիկեանի անունով:
Նորոգութեան ենթարկուած յարկին կահաւորումը իրագործուեցաւ շնորհիւ ամերիկեան USAID կազմակերպութեան կատարած նուիրատութեան՝ 50,000 Ամ. Տոլ.:

Այս աշխատանքներուն աւարտը նշուեցաւ վերոյիշեալ հանդիսութեամբ, որ կարեւոր թուական մը պիտի մնայ մեր տարեգրութեանց մէջ:
Անցնող 3 տարիներուն ընթացքին գնեցինք երկու մինի-պաս: Ցանկապատը եւ պահակատունը նորոգուեցան:

Անցեալ գարնան հաստատութիւնը օժտուեցաւ արեգակնային դրութեամբ ջերմասարքերով: Այս ծրագիրը իրագործուեցաւ Նիւ Եօրքի մեր խնամակալ մարմնի ( 42,000.00 Ամ. Տոլար ) նուիրտութեան շնորհիւ: Ասկէ զատ նոյն մարմինը նախապէս մեզի նուիրած էր Ք ճառագայթի նոր սարք մը:

Շնորհիւ այս նորոգութեանց, պէտք է ըսել, որ հաստատութիւնը հիմնովին բարեփոխուեցաւ եւ ստացաւ թէ բարեկարգ եւ թէ ալ, պէտք է ըսել, զուարթ մթնոլորտ մը:

Շնորահկալութիւն բոլոր նուիրատուներուն՝ անհատ թէ կազմակերպութիւններ:

Մեզի համար տաղտուկ էր կոյուղիի ջուրերու հարցը: Նոյնիսկ մեր դրացիներուն հետ որոշ դժուարութիւններ կը պատճառէր մեզի այդ մէկը: Հիմա արդէն իսկ աւարտեցաւ կոյուղիի մը կառուցումը, կարգ մը դրացիներու գործակցութեամբ: Այդ տաղտուկէն ձերբազատուած ենք այլեւս:

 
Հ 8. Հիմա եթէ թոյլ տաք հարցնել, ուրկէ՞ կու գայ Բուժարանին Ֆինանսաւորումը:

Զանազան աղբիւներէ կը հոգացուին մեր եկամուտները: Նախ կայ պետական յատկացումը, որ կը կազմէ հիմնական եկամուտի աղբիւրը: Ապա Նիւ եորքի մեր խնամակալութիւնը, եռամսեայ դրութեամբ, կը կատարէ իր յատկացումը: Ճինիշեան Ֆոնտը կը կանգնի մեր կողքին: Ասկէ զատ, անհատական նուիրատութիւններ, հետզհետէ, սկսած են աւելի շօշափելի դառնալ: Անշուշտ հիւանդները, իրենց հերթին, որոշ վճարում կը կատարեն:

Բայց, նկատի առնելով մեր կարիքներուն մեծացումը եւ սղաճը, հաստատութիւնս միշտ պէտքը կը զգայ իրեն նեցուկ կանգնող նորանոր անհատներու եւ կազմակերպութեանց:

Հ.9. Շինարարական այլ ծրագիրներ ունի՞ք:

Անշուշտ: Գլխաւոր շէնքին գետնայարկին նորոգութիւնը, որ շատ անհրաժեշտ էր, արդէն իսկ ձեռնարկուած է: Թէեւ խնամակալութիւնը իր սնտուկէն կը կատարէ այս աշխատանքը, բայց մեծապէս գնահատելի պիտի ըլլար եթէ բարերար կամ բարերարներ ստանձնէին այդ աշխատանքին Ֆինանասւորումը: Կ՝ակնկալենք, որ մինչեւ յառաջիկայ ամրան վերջը, այդ աշխատանքը աւարտի:
Նաեւ գործադրութեան պիտի դրուի մարզումի, Ֆիզիո-թերափիի բաժանմունքի մը ծրագիրը: Նկատելի է, որ այս մարզին անհրաժեշտութիւնը մեծ է, մեր շրջանին մէջ:

Հ. ‎10. իսկապէս որ բաւական լայնածիր են ձեր ծրագիրները:

Իրաւունք պիտի տամ ձեզի, պայմանով որ յիշեմ գլխաւոր ծրագիր մը, որ կոթողական է:  Արդարեւ, իսրայէլեան 1982-ի ներխուժումի օրերուն, հաստատութիւնը վերածուած էր ճակատի: Կիւլպէնկեան շէնքը, որ կը ծառայէր որպէս խլիրդի ուսումնասիրութեան կեդրոն, շատ ծանր կերպով վնասուած էր. ուղղակի ռմբակոծութեան ենթարկուած էր: Ներկայիս այդ շէնքը տխուր պատկեր մը կը ներկայացնէ: Խնամկալութեան որոշումով, այդ շէնքը պիտի նորոգուի: Ծրագիրը պատրաստութեան մէջ է: Վստահաբար մեծածախս բան մը պիտի ըլլայ: Աստուծոյ հրամանով, այդ ծրագիրը հարկ է որ իրագործուի: Հարկ է, որ հայորդիներ այս մասին մտածեն եւ գործնականի անցնին: Այդ շէնքին հիմնանորգութիւնը, ծառայութեան աւելի լայն հորիզոններ պիտի բանայ հաստատութեանս առջեւ:

Հ . 11 . Վերը ըսիք, որ այս հաստատութիւնը կը պատկանի Առաքելական եւ Աւետարանական Յարանուանութեանց. սոյն եկեղեցիներուն պատասխանատուները ինչ ձեւով կը վերաբերին հաստատութեան հանդէպ:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետն ու Մերձ. Արեւելքի Հայ Աւետ. Եղեցիներու Միութեան Նախագահ՝ Վեր. Մկրտիչ Գարակէօզեան, իրենց օրհնութեամբ եւ անմիջական կերպով կը հետեւին հաստատութեան: Իրենց խորհուրդներովը եւ այցելութիւններովը միշտ նեցուկ կը կանգնին մեզի:

Արդէն բոլորս ալ հաստատեցինք անցեալ Սեպտ.ի 11-ին, զոյգ պետերը եւ գաղութիս կրօնական թէ ազգային պատասխանատուներ, փութացած էին հոս, բաժնեկցելու համար նորոգութեանց աւարտը նշող հանդիսութեան ուրախութիւնն ու հպարտանքը:

Հ.12. Յաճախ յիշեցիք խնամակալութեան մասին. ինչպի՞սի կազմ մըն է այդ:

Խնամկալութիւնը կը բաղկանայ 8 անհատներէ: Իւրաքանչիւր կրօնապետ կը նշանակէ չորսական անդամ: Ըստ կանոնագրութեան, կազմին ատենապետը պէտք է ըլլայ Հայ Առաքելական, փոխ ատենապետը՝ Աւետարանական. ատենադպիրը՝ Առաքելական եւ գանձապահը՝ Աւետարանական: Խնամակալութեան կազմը կը նշանակուի չորս տարուայ համար:

Հ. 13. Ներկայ խնամակալութեան կազմը ե՞րբ նշանակուած է, ի՞նչ կրնաս ըսել անոր գործունէութեան ոճին մասին:

Ներկայ կազմը նշանակուած էր 2003-ի Նոյեմբերին: Այդ միջոցին որոշ անդամներ դուրս եկան կազմէն, ուրիշներ նշանակուեցան անոնց տեղ: Հարկ է արձանագրել, որ կազմի Ատենապետ՝ Տիար Զոհրապ Թորիկեան մահացաւ 2006-ին: Փոխանցման շրջանի մը համար Փոխ Ատենապետ՝ Տիար Ներսէս Պաղտոյեան վարեց ատենապետւկթիւնը: Ներկայ ատենապետն է Տոքթ. Փաօլօ Գազազեան, որ միեւնոյն ատեն Լիբանանահայ Բժշկ. Միութեան ատենապետն է:

Ինչ որ նկատած եմ, այս կազմը շատ հեզասահ ձեւով կը տանի աշխատանքները: Ընդհանրապէս որոշումները կ՝առնուին միաձայնութեամբ: Նաեւ թափանցիկութեամբ կ՝աշխատի: Հետամուտ է հաստատութեան բարենորոգումներով, թէ որպէս շէնք եւ թէ որպէս մարդուժ: Ըսել կ՝ուզեմ, հոգ կը տանի որ նորոգութիւններ կատարուին, որպէսզի հոս ապաստան գտնողները արժանավայել կեանք մը ապրին, նաեւ ստանան հարկ եղած խնամքը: Անձնակազմի գծով, օրինակ, կը կատարէ վերաորակաւորում, յատկապէս հիւանդապահուհիներու պարագային:

Կազմը նաեւ հետամուտ է խնայողութեամբ շարժիլ, աւելորդ վատնումներէ խուսափելու համար: Բայց միշտ նախանձախնդիր է, որ հոն ապաստան գտնողները ստանան հարկ եղած պիտոյքները: Նաեւ կը ջանայ զուարթ մթնոլորտ ստեղծել հաստատութենէն ներս: Այս մէկը օրինակ նկատի առնուեցաւ երբ շէնքին ներքին մասը պիտի ներկուէր: Միւս կողմէ, պաշտօնեաներուն իրաւունքները լի ու լի կը հատուցուին: Նոյնիսկ պետական «տաման»-ի մօտ, ոչ մէկ պարտք կամ առկախ հարց կայ այսօր:

Պէտք է հաստատել որ Ազունիէի ներկայ գրեթէ նախանձելի կացութիւնը կը պարտինք ներկայ խնամակալութեան մտայնութեան եւ գործելաոճին:

Հ.14. Այս հարցազրոյցը փակելու համար, ի՞նչ պիտի ուզէիք ըսել հայ ժողովուրդի զաւակներուն:
 


 
Նախ պիտի ուզէի ըսել, որ այսօր Ազունիէի Հայ Ազգային Բուժարանը պէտք է համարել յաջողութեան պատմութիւն մը, մեր գաղութին մէջ: Նիւ եորքի խնամակելներէն մին, տիար Էտի Թորիկեան, իր այցելութեան ընթացքին, անցեալ գարնան, կը յայտարարէր, որ «գիշեր էր, ցերեկ եղած է»: Այս շատ դիպուկ արտայայտութիւնը մեկնաբանութեան չի կարօտիր:

Այս հաստատութիւնը, իր աշխարհագրական դիրքին բերումով, ձեւով մը հայութեան երախտագիտութեան գեղեցիկ արտայատութիւնն է Լիբանանի ժողովուրդին, յատկապէս ՇուՖի շրջանին:

Նորանոր ծրագիրներ կը մշակուին: Կարիքները լայն են: Կը յուսանք եւ կը մաղթենք, որ կարելի ըլլայ լաւագոյնս շարունակել հաստատուոթեան ծառայութիւնները:

Այս բոլորը կ’ենթադրեն մեր ազգի զաւակներուն, ի սփիւռս աշխարհի, իրենց առօրեայ հեւքին մէջ, յիշեն, որ Ազունիէի Հայ Ազգային Բուժարանը կանգուն եւ նաեւ ծաղկուն է: Հարկ է թիկունք կանգնիլ անոր, որպէսզի ոչ միայն շարունակէ ծառայել մեր ազգակիցներուն, այլ նաեւ ընդարձակէ իր ծառայութիւնները:

Խորին շնորհակալութիւն ձեզի, Պր. Համօ ՄոսկոՖեան, այս շահեկան հարցազրոյցին համար: Թո՛ղ Աստուած վարձահատոյց ըլլայ ձեզի:

 

1 comment
  1. Azounieh

    Dear Sir,
    I am always sad that we Armenians do not appreciate what really dedicated foreigners have done for us; we always forget them!
    I read the interesting Azounieh interview and in the historical part Mr. Boyadjian failed to mention Jacob Kunzler or the better known Papa Kunzler the Swiss missionary who stayed in Urfa with Armenians prior (After Hamidian Massacres in1899) and after 1915. In 1922 he brought to Lebanon and Syria over 8000 Armenian children through very dangerous roads of Anatolia.
    He was the director of Ghazir orphanage for girls, which is very close to the original Maameltein sanatorium mentioned in the interview! Papa Kunzler as a professional medic was the one recommended moving out of Maameltein… He even went all the way to USA to collect money from Armenians for the Sanatorium in Azounieh…
    Forgetting a unique personality like Jacob Kunzler in the making of Azounieh is a mistake! He was not even mentioned in the opening new ward in the summer as well…
    What Jacob Kunzler and his wife have done is out of this world! No Armenian has done to his nation what the Kunzler family has for the Armenian people… They could have lived in their country Switzerland but they chose to live all their life with the Armenians in the refugee camps of Lebanon, Syria and previously in Urfa even during the Armenian Resistance in Urfa (Sept 29 – Oct 23, 1915).
    He lost his right arm to infection while treating an Armenian child in Ghazir… yet he continued to serve with one arm to take care of abused girls from Turkish Harems, educate them and tend to their medical needs until he passed away in Lebanon January 15, 1949! Yes, he dedicated 50 years of his life for the needy Armenians… yet we forget to mention him (It might be lack of history knowledge in this particular case), but looking around this has been an ugly Armenian pattern! We complain that the Turks do not recognize us, yet we do not recognize those supernatural Men & Women who have served the Armenians like nobody has ever served, be it US, Danish, Swiss, German and of many other nationalities….
    I recommend to read his book “In the Land of Blood & Tears” which was translated from German into English in 2007, Available from Amazon.com
    Missak Kelechian       

Comments are closed.

You May Also Like