Keghart
Դոկտ. Մինաս Գոճայեան, Լոս Անճելըս, 29 Յուլիս 2015
Իմ նախորդ գրութեանս մէջ դիտարկումներս, խոհերս ու մտահոգութիւններս արտայայտած էի հայ դպրոցներու «մոտայիկ»ութեան մասին (*)։ Ներկայ գրութեամբ թուղթին կը յանձնեմ խոհերս հայոց լեզու եւ այլ առարկաներ դասաւանդող լաւ ու արհեստավարժ հայ ուսուցիչներու պարագան։
Կիւրեղ Եպս. Գաբիկեան, հիմնադիր Ս. Թարգմանչաց վարժարանի երկրորդական բաժնի (Երուսաղէմ)
Գուցէ աւելի գործնական պիտի ըլլար եթէ անգլերէն արտայայտուէի այս նիւթերու շուրջ, որովհետեւ հայոց լեզուի նորոյթն ալ անցնելու վրայ է կարծես կամ արդէն անցած է՝ կրթական ասպարէզէն ներս վարչական-հոգաբարձական պարտականութիւններ ստանձնած բազմաթիւ անձերու համար։ Հետեւաբար, անհաւանական չէ, եթէ հետագային հայերէնով չարտայայտուիմ այս մասին։
Դոկտ. Մինաս Գոճայեան, Լոս Անճելըս, 29 Յուլիս 2015
Իմ նախորդ գրութեանս մէջ դիտարկումներս, խոհերս ու մտահոգութիւններս արտայայտած էի հայ դպրոցներու «մոտայիկ»ութեան մասին (*)։ Ներկայ գրութեամբ թուղթին կը յանձնեմ խոհերս հայոց լեզու եւ այլ առարկաներ դասաւանդող լաւ ու արհեստավարժ հայ ուսուցիչներու պարագան։
Կիւրեղ Եպս. Գաբիկեան, հիմնադիր Ս. Թարգմանչաց վարժարանի երկրորդական բաժնի (Երուսաղէմ)
Գուցէ աւելի գործնական պիտի ըլլար եթէ անգլերէն արտայայտուէի այս նիւթերու շուրջ, որովհետեւ հայոց լեզուի նորոյթն ալ անցնելու վրայ է կարծես կամ արդէն անցած է՝ կրթական ասպարէզէն ներս վարչական-հոգաբարձական պարտականութիւններ ստանձնած բազմաթիւ անձերու համար։ Հետեւաբար, անհաւանական չէ, եթէ հետագային հայերէնով չարտայայտուիմ այս մասին։
Տասնամեակներ առաջ, երբ որպէս նորակոչ ուսուցիչ հայոց լեզուի ու գրականութեան ՀԲԸՄ Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան մէջ՝ վկայեալ Երեւանի Պետական Համալսարանէն Մագիստրոսի ու Դոկտորայի տիտղոսներով, աշխատավարձի նուազագոյն յաւելումի մը առթիւ սկսած բանակցութեանց ընթացքին ի մէջ հայ, օտար եւ հոգաբարձական կազմի անդամներուն, պատկառելի անդամ մը ուղղակի ըսաւ բորբոքած երանգով. «Եթէ չէք ուզեր մեր տուածով բաւականանալ, կրնաք ձգել եւ այլ ասպարէզներու մէջ մտնել, եթէ պէտք ըլլայ ես հիմա հարիւր հատ հայերէնի ուսուցիչ կը բերեմ Լիբանանէն 100 սթերլինի…» (կարծես 100 ձմերուկ կամ սեխի պէս ապրանքներ էին ներմուծուելիքները)։ Այդ պահուն ես, երիտասարդ ու արժանապատուութիւն ունեցող քիչ մը տաքարիւն ուսուցիչս, բորբոքած ոտքի ելայ եւ ըսի. «Գացէք գտէք. այսօրուընէ իսկ կրնաք զիս արձակել աշխատանքէ…», ու դուրս ելայ ժողովէն։ Երանի՜ թէ այն ատեն զիս գործէ արձակէին, որովհետեւ այսօր թերեւս այլ ասպարէզի մէջ յայտնուէի ու հետագային չկլլէի դառն դեղահատերը հայերէնի ուսուցիչ ըլլալու։ Թէեւ ըսեմ որ հոգեկան մեծ բաւարարութիւն ալ ստացած եմ հայերէնի ուսուցիչ ըլլալով թէ՛ ՄԿՀ-ի եւ թէ՛ ԱՄՆ-ի մէջ՝ շնորհիւ ուսումնատենչ ու տեսիլք ունեցող աշակերտներու։
Մեզմէ՝ հայերէնի ուսուցիչ-ուսուցչուհիներէս վիթխարի արդիւնքներ կը սպասեն, երբեմն ալ հրաշքի համազօր բաներ՝ նուազագոյն վարձատրութեամբ։ Սպասողներն են մեր տնօրէնները, մանկավարժական խորհուրդներու, յանձնախումբերու, կրթական մարմիններու եւ հոգաբարձական կազմերու ստուար թիւով սրտցա՜ւ անդամները։ Իրաւունք ունին, ի հարկէ, հապա ինչո՞ւ համար այսքան զոհողութիւններ կը կատարուին…։ Ծնողներ իրենց կարգին մեզմէ կը սպասեն որ իրենց մատղշուկ զաւակները հայերէնը սիրեն, սիրելով հայերէն սորվին, I hate Armenian չըսեն, շատ տնային պարտականութիւններով չխճողուին իրենց գլուխները, շատ անծանօթ բառեր չյանձնարարուին սորվելու (՞), ինչպէս օրինակ՝ հողաթափ, ինքնաշարժ, համակարգիչ, երթեւեկութիւն, գնումի երթալ եւ այլն (չ՞է որ «ե՞րբ պիտի գործածեն այդ բառերը» պատճառաբանութիւնը միշտ պատրատ է…)։
Անգլերէն, ընկերային գիտութիւններ, գիտական առարկաներ դասաւանդող հայ ուսուցիչներուս անձնդիր աշխատանքին ծնողներ (եւ կրթական յանձնախումբերու անդամներ) կը հետեւին գերարդիական խոշորացոյցերով, մանաւանդ եթէ իրենց երախան իրենց ցանկացած նիշը չստանար այդ առարկաներուն մէջ։ Ականատես եղած եմ դէպքերու, երբ այս երկրին մէջ գրեթէ մեծցած եւ անգլերէնին կամ իր մասնագիտութեան մէջ լաւ համալսարանէ մը վկայեալ հայ ուսուցիչին մէջ փնտռած են խոցելի կէտեր։ Ըսած են. «Այսինչեանը accent ունի. ես չեմ ուզեր իմ զաւակս accent-ով խօսի», մինչդեռ անտեղի կերպով տրտնջացող ծնողքը տունը յամառօրէն անգլերէն կը խօսի իր զաւակներուն հետ… ոչ-ամերիկեան accent-ներով։
Քիչ չէ թիւը այն ուսուցիչներու, որոնք այս եւ այլ պատճառներէ դրդուած ձգած հեռացած են հայկական վարժարաններէ։ Կը ցաւիմ որ կոսնցնողը մեր հայկական վարժարանները կ՚ըլլան, որովհետեւ այդ «չհաւնուած» ու իբր թէ խոցելի կէտեր ունեցող մեր հատուկէնտ ուսուցիչ- ուսուցչուհիները երբ լքած են իրենց պաշտօնավարած հայկական վարժարանները (ոմանք այդ նոյն վարժարաններէն շրջանաւարտ), շուտով սիրուած են իրենց պաշտօնավարած նոր օտար դպրոցներուն մէջ, աւելի՛ շատ գնահատուած են օտար ծնողներու կողմէ եւ շուտով ալ ստացած են արդար ու արժանապատիւ աշխատավարձեր։
Օրինակ մը տալու համար (անունները զանց կ՚ընեմ)՝ վերջերս մանկավարժական տիպար պատրաստութիւն ունեցող ու վկայեալ մասնագէտ ուսուցչուհի մը, որ կը տիրապետէ հայերէն եւ անգլերէն լեզուներու, կրնար յաջող կերպով ստանձնել իր իսկ շրջանաւարտ եղած վարժարանին տնօրէնական պաշտօնը, չենք գիտեր ինչ ինչ հաշիւներու պատճառաւ իրեն զլացուեցաւ այդ պաշտօնը եւ ինք ստիպուած եղաւ սրտի ցաւով լքել իր պաշտօնավարած վարժարանը, ուրկէ ստացեր էր իր կրթա-դատիարակչական սնունդը եւ շրջանաւարտ եղեր էր բարձր գնահատականներով։ Ինչո՞ւ չուրախանայինք մենք՝ իր ուսուցիչները եւ մատով զինք ցոյց տալով ու արդար հպարտութեամբ ի լուր աշխարհին չյայտարարէինք. «Ահաւասիկ մեր աշակերտուհին, որ այժմ կը տնօրինէ իր եւ մեր դպրոցը…»։
Ու տակաւին մեր բազմաթիւ «վա՜յ» ղեկավարներ ասդ ու անդ կուրծք կը ծեծեն վայվայելով թէ իբր հայերէնի ուսուցիչներ չունինք, հայ երիտասարդ-երիտասարդուհիները մանկավարժութեան ճիւղին չեն հետեւիր։
Տիկնայք եւ պարոնայք ղեկավարներ, արդի՞ւնք կ՚ուզէք, մանաւանդ այս մրցակցային աշխարհին մէջ, պէտք է գնահատէք ու գոհացնէք ձեր ուսուցիչները, արժանապատիւ ապրելու չափ աշխատավարձ վճարելով անոնց, այլապէս օր պիտի գայ, երբ այսօր ձեր առաջարկած աշխատավարձով աշխատելու ստիպուած ուսուցիչներն ալ պիտի չգտնէք վաղը։ Ամենէն ցած ամսականով հայերէնի ուսուցիչ փնտռելը, կամ բերել ոեւէ մէկը որ կրնայ «քալեցնել» (եոլա տանիլ) հայերէնի դասապահը՝ կը ստիպէ ինծի տալ յաջորդ հարցումը՝ «Հայ որակեալ ուսուցիչ-ուսուցչուհիին նորո՞յթն ալ անցեր է արդէն»։
Դպրոց ունենալու սիրոյն հայ դպրոց դարձնելը ժամավաճառութիւն է, որովհետեւ աւելի շատ միջակութիւններ պիտի ելլեն քան ձեր եւ մեր երազած «վաղուան ազգային ղեկավարներն ու գիտակից հայերը»(՞)։
(*) Սրտի անհուն բերկրանքով մամուլէն կ՚իմանամ թէ Լոս Անճելըսի Շ. Եւ Է. Մէրտինեան Հայ Աւետարանական վարժարանը ձեռնարկած է նոր դպրոցաշէնքի մը կառուցման՝ Պէզճեան ընտանիքի առատաձեռն նուիրատուութեամբ։
Keghart
2 comments
Ուսուցչութիւն և գործ
Դոկտ. Մինաս Գոճայեանին յօդուածին ընթերցանութեան տեւողութեանը միտքս եկաւ երբեմնի գեղեցիկ միտքը կորսնցուցած մայրս, որ յիսուն տարիներու հայերէն լեզուի եւ գրականութեան ուսուցչութիւնը աւարտեց ըսելով «Ես ունիմ հաստատ համոզումը, որ լաւագոյն, ազնուագոյն ու վսեմագոյն ասպարէզը ընտրած եմ: Ճիշդ ու պատուաբեր պատուանդանին վրայ եղած եմ: Երջանիկ, գոհ ու տեւաբար պատրաստ երկրորդ մղոնին համար:» (Տես Զուարթ Աբէլեանի «Ես Եւ Ուսուցչութիւնը»)
Որեւէ պաշտօնեայի համար գործին հետ աղերս ունեցող անխուսափելի հարցեր կան, մանաւանդ ամսականը կամ վճարումը, ներառեալ ուսուցչին դպրոցէն ներս: Հետեւեալն է որ կ'եզրակացնեմ այս յօդուածէն եւ գալիք հայերէն լեզուի ուսուցիչին, կամ որեւէ ուսուցչի հետեւեալը ունիմ ըսելիք:
Լոս Անճէլըսի հայկական դպրոցներուն ծնողներէն ակնկալուած կրթաթոշակը համեմատականօրէն նուազ չէ ինչ որ կը յատկացուի իւրաքանչիւր աշակերտի պետական դպրոցներէն ներս: Գալով Տիթրոյթի Ալեքս Մանուկեան եւ Լոս ԱՆճէլըսի Արարատ «չարթըր» դպրոցներուն, անոնք պետական հովանաւորոթեան տակ են: Հայ, ինչպէս նաեւ պետական դպրոցները կը «տապկուին» հանրութիւնը իրենց տրամադրած պիւտճէովը, շահարկու հաստատութիւններ չեն անշուշտ:
Եթէ ուսուցիչը համոզուած չէ որ այդ օրը եւ այդ ժամուն ձեռք կրցած է ձգել իր կարելի լաւագոյն գործը, զոր պէտք է կատարէ կատարելապէս, պիտի տուժեն ոչ թէ միայն ուսուցիչը այլեւ անոր վստահուած գործը, այսինքն աշակերտներուն դաստիարակութիւնը: Այդ վիճակն ալ պիտի բարդանայ տարինեւրու գնացքին հետ: Կանխելու համար այդ, ուսուցիչը պէտք է փնտռէ իրեն բաւարարող գործ մը՝ ըլլայ այդ ուսուցչութիւն այլ տեղ կամ ոչ: Այլապէս անհատը պիտի չարդարացնէ իր ասպարէզը որպէս ուսուցիչ ըլլալ այդ հայ համայնքէն ներս կամ դուրս՝ դպրոցէ մը ներս:
Հայ ուսուցիչները
Ուշադրությամբ կարդալով Դկ.Մինաս Գոճոյանի վերոհիշյալ գրությունը, ցանկանում եմ իմ համեստ կարծիքս նույնպես հայտնել:
Երկար տարիներ ես՝ որպես հայերենի պետական քննիչ եւ երեցկինը [Երեվանի ազգային համալսարանի Բանասիրական բաժանմունքի շրզանավարտ] որպես երեսուն տարվա վաստակ ունեցող ուսուցչուհի, այս տարի որոշեց հրաժարվել իր նախընտրած եւ անչափ սիրած առաքելությունից: Մեր ազգային վարժարանների ձախողության բազմաթիվ պատճառներից պիտի ցանկանայի թվարկել միայն երկուսը: Առաջին. ինձ միշտ խորթ եւ անընդունելի է նկատվել հայ դպրոցների ծառայությունը որակել որպես «հայապահպանում» բառով: Ոչ մի ազգի բառապաշարի մեջ չեք հանդիպի նման արտահայտության: Այս բացատրությունը ինքնին նվազտացուցիչ հատկանաիշ է՝ աշակերտի վրա թողնելով այն տպավորությունը, որ եթե ինքը ցանկություն չունի հայ մնալու, կարող է հրաժարվել հայերեն խոսելուց. վերջ ի վերջո անհամար հայեր կան, որոնք հայերեն չեն խոսում, բայց հպարտ են իրենց հայ կոչելու:
1985 թ.մինչեւ 2005թ. Լոնդոնի Համալսարանի [London Examination Board] հովանավորության եւ հսկողության ներքո հայ աշակերտ-աշակերտուհիներ աշխարհի բոլոր կողմերից հասարակական մյուս առարկաների շարքին նաեւ տալիս էին քննություն Գրաբարից (դադրեցվեց 1998 թ.) եւ որին փոխարինեց ժամանակակից հայերենը իր երկու ճյուղերով՝ Արեւելահայ եւ Արեւմտահայ: Քննության հարցաթերթիկները պատրաստվում էին երկու մակարդակների վրա 'Advanced Level' [A level] եւ Ordinary Level [ O level] վկայագիրների համար: Ժամանակի ընթացքին հայերենի իմացության մակարդակը աստիճանաբար նվազելով, գրաբարը տեղի տվեց աշխարհաբարին, O Level-ը իջավ 'GCE [General Certificate ] մակադակին: 2005 թ, Մելգոնյան եւ Թարգմանչաց վարժարանների մասնակցությունը քննություններին դադարեց եւ ստիպված որպես քննության հարցաթերթիկները պատրաստող եւ քննողը, որոշեցինք դադարեցնել այս բացառիկ եւ միակ համալսարանական ծառայությունը օգուտ հայոց լեզվին:
Ցավալին այն էր, որ շատ հայ ընտանիքներ կարծելով, որ իրենց զավակները ծնվել են հայ, հետեւաբար ներելի չէր, որ նրանք նվազ թվանշաններ բերեն, էլ ինչ մնաց ձախողվեն, եւ սկսեցին հարցաքքնել համալսարանի քննության սկզբունքները: Ոմանք կույր նախանձասիրությունից ելնելով, հարցաքննում էին իրենց զավակի ստացած թվանշանի ստույգությունը եւ պահանջում թվերի բաշխման վերանայում:
Մեր միօրյա դպրոցների ձախողման պատճառներից մեկն էլ այն է, որ դպրոցները դարձել են նաեւ աշակերտ-աշակերտուհիների ծնողների հավաքատեղի:
Արտաքին քննության առկայությունը մեծ խթան էր թե՛ աշակետների, թե՛ ուսուցչական կազմի եւ թե՛ դպրոցների միջեւ նվաճելու բարձրագույն եւ լավագույն արդյունքները: Առանց այդ խթանի, դպրոցը դարձել է ժամանցի վայր աշակերտ-ուսուցիչ-ծնողների համար :
Հայոց լեզուն աշխարհի քաղաքակրթության նվիրաբերած հնագույն եւ մեծագույն նվաճումներից մեկն է եւ կարելի չէ բավարարվել միայն նրանով, որ աշակերտը կարողացել է իր անուն-ազգանունը ճիշտ գրել հարցաթերթիկի ճակատին, ուրեմն հաջողվել է նրան տալ հայերենի իմացության վկայագիր:
Comments are closed.