Ձեր Կենացը՝ Չին-Չին

Աւետիս Ռազմիկ, «Արարատ», Պէյրութ, 23 Մայիս 2015

Հանրածանօթ Ֆէյսպուքը (Դիմատետր) վերջերս ծանուցեց, թէ նորերս հիմնուեր է «Ֆինլանդիայի Հայ Եկեղեցական Համայնք»-ը: Այսինքն, հայաշխարհի հետզհետէ ընդ­լայնող խճանկարին աւելցեր է նոր գոյն մը եւս` առաւել գունագեղելով արդէն իսկ ճոխ հայկական ներկապնակը:

Աչքերնիս լոյս:

Անհեթեթութիւն է կարծել, թէ Շահ Աբասի բռնագաղթին հետեւանքով հայեր հասան Ֆինլանտա. այս պարագային մեղադրելի չեն նաեւ Համիտիէ զօրագունդերը. նաեւ, պէտք չէ պախարակել իթթի­հա­տականները. չկան նաեւ Ստալին-Պերիա զոյգին դժխեմ հալածանքները. «սովետ» ալ չմնաց: Ուրեմն, ո՞ր հովը հայերը ցանցնեց Եւրո­պայի հիւսիսային ցուրտ ափերը. ի հարկէ` Հայաստանի ազատաշո՜ւչ մթնոլորտը:

Աւետիս Ռազմիկ, «Արարատ», Պէյրութ, 23 Մայիս 2015

Հանրածանօթ Ֆէյսպուքը (Դիմատետր) վերջերս ծանուցեց, թէ նորերս հիմնուեր է «Ֆինլանդիայի Հայ Եկեղեցական Համայնք»-ը: Այսինքն, հայաշխարհի հետզհետէ ընդ­լայնող խճանկարին աւելցեր է նոր գոյն մը եւս` առաւել գունագեղելով արդէն իսկ ճոխ հայկական ներկապնակը:

Աչքերնիս լոյս:

Անհեթեթութիւն է կարծել, թէ Շահ Աբասի բռնագաղթին հետեւանքով հայեր հասան Ֆինլանտա. այս պարագային մեղադրելի չեն նաեւ Համիտիէ զօրագունդերը. նաեւ, պէտք չէ պախարակել իթթի­հա­տականները. չկան նաեւ Ստալին-Պերիա զոյգին դժխեմ հալածանքները. «սովետ» ալ չմնաց: Ուրեմն, ո՞ր հովը հայերը ցանցնեց Եւրո­պայի հիւսիսային ցուրտ ափերը. ի հարկէ` Հայաստանի ազատաշո՜ւչ մթնոլորտը:

Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակի ոգեկոչումները բացայայտեցին հե­տա­քրքրա­կան իրողու­թիւն մը. զգալիօրէն ընդարձակուած է արտահայրենահայու­թեան աշխարհագրութեան շրջածիրը. յետ-եղեռնեան աւանդական Սփիւռքին չափ ու աւելի, բազմացած է թիւը աշխարհացրիւ արեւելահայու­թեան:

Թերթելով Հայոց Ցեղասպանութեան 50-ամեակի միջոցառումներուն եւ մտորում­նե­րուն նուիրուած խմբագիր ու պատմագէտ Գերսամ Ահարոնեանի 1966-ին լոյս ըն­ծա­­յած «Խոհեր Յիսնամեակի Աւար­տին» հատորը եւ բաղդատելով այսօրուան իրակա­նու­թեան հետ, շուտով կը նշմարենք, որ ե՛ւ որակով, ե՛ւ մարդահամարով եւ թէ տեղա­վայրերու առումով, 100-ամեակը եղաւ շատ աւելի նպատակասլաց, բազ­մամարդ եւ ծա­ւալուն:

Ի՞նչ կը նշանակէ այս փաստը: Ի հարկէ, ժողովրդագրական պատկերի էական փոփոխութիւն, երբ Սպանիա, Պելճիքա, Չեխիա, Հունգարիա, Գերմանիա, Հոլանտա, Լե­հաստան, Շուէտ, Ֆինլանտա, Ճա­բոն, Հոնկ Քոնկ, Չինաստան, Թայլանտ եւ այլն աւելցած են հայաշխարհի խճանկարին վրայ. եւ ան­շուշտ… արեւելահայերէնախօս հա­­յոր­դիներու տարտղնումով:

Առաջին հայեացքով, ի՜նչ հրաշալի, որ տարբեր վայրերէ կը լսուին պահանջատի­րական ճիչեր: Բայց, խորքին մէջ այդ հետեւանքն է զանգուածային հայրենալքումի տխուր իրողութեան: Այդ փոփո­խու­թիւնը կÿըլլայ հայրենիքի հաշւոյն. կը հիւծի մայր հողը` ժամանակաւոր վտիտ ընձիւղներ արձա­կե­լու համար աստ ու անդ: Աւելին, վեր­­ջին յիսնամեակին, ահռելի չափերով նօսրացան միջին-արեւելեան տոհմիկ գաղ­թօ­ճախները, հայաստանամերձ հայագաղութները, որպէսզի բազմանանք աւելի մեծ ու սպառ­նալից կաթսաներու մէջ:

Ինչպէս սպասելի էր, ամենաբազմահայ քայլարշաւը տեղի ունեցաւ Գալիֆորնիոյ մէջ. ոմանք խայ­տանքով բարձրաղաղակեցին 140 հազար հայոց երթի մասին: Ոչ ոք կը կասկածի, որ անոնց մեծ մասը արեւելահայկական հողերը լքած, բայց արեւմտահայ­կական հողերը պահանջող կրակոտ «հայրե­նա­սէր»-ներ են: Այդ մեծ թիւը շատերը ուրախացուց, զիս` տխրեցուց: Ինչպիսի՜ զաւեշտալի հակասու­թիւն.- Վանը կÿուզենք` Երեւանը պարպելով, Սասունը կÿերազենք` Վանաձորը լքելով, Մու­շը կը պա­հան­ջենք` Կիւմրիէն փախչելով, Ատանա՜ կը պոռանք` Արմաւիրէն Գանա­տա՜ հասնելով: Ո՞վ կը հասկնայ այս առեղծուածը.- մատչելին պահպանելու, գուր­գու­րալու եւ սիրելու փոխա­րէն` անմատչելին աւելի կը սի­րենք, կը ներբողենք ու կÿերա­զենք: Միով բանիւ` մենք մեզ կը խաբենք:

Մարդիկ գերգոհունակ ու ինքնամոռաց ոգեւորութեամբ, նոյնինքն հանրածանօթ Ֆէյսպուքին մէջ զետեղեցին 140 հազարնոց երթին լուսանկարները, որոնց մէջ ոմանք շալկած էին ցուցանակներ հե­տեւ­եալ վերտառութեամբ` «Eastern Turkey is Western Armenia». երանի՜ գրէին` «California is Eastern Armenia». հազարներ, որոնք վերջին քսա­­նամեակին տոհմով-ցեղով չուեցին Հայաստանէն` Western Armenia կÿուզեն առանց բացատրելու թէ նոյնինքն Eastern Armenia-ն որո՞նց թողլքեցին:

Իրապաշտութենէ փարսախներով հեռու այս ցնորատեսական պահանջատի­րու­թիւնը կը նմանի վա­ղանցուկ պղպջակներու, քանզի առանց ամուր, հաստատուն, ար­դար եւ հայութիւնը իր շուրջ համա­խմբող հայրենիքի` չկայ գործնական պահանջա­տի­րութիւն: Գրող Վարդգէս Պետրոսեանի թեւաւոր ար­տայայտութեամբ` «Ուզում ենք այն, ինչ անհնար է, յետոյ սկսում ողբալ, որ անհնար է անհնարինը»: Այս պարագային, հնարաւորը Հայաստանի ժողովուրդին բազմացումն է, իսկ անհնարինը` Գալիֆոր­նիա­յէն լսուող պահանջատիրութիւնը:

Իրապաշտութիւնը յաջողութեան հիմնական բանալին է:

«Կեանքի Կարուսել»-ը տակաւին չսորվեցուց հայութեան` ըլլալու ԻՐԱՊԱՇՏ, ԻՐԱ­­ՏԵՍ, ՃՇՄԱՐ­ՏԱ­ՏԵՍ:

Իրականութիւնը նշմարած եւ խոստովանած ահա սրամիտ ոտանաւորի մը մէկ հատուածը մել­գոն­եանցի եւ ապա ԱՄՆ հաստատուած Կարօ Գասապեանի կողմէ գրուած եւ լոյս տեսած 1986-ին Մելգոն­եան Կրթական Հաստատութեան Յուշամատ­եանին մէջ.

Ես` հայ չեմ այլեւս
Ոչ ալ սփիւռքահայ…
Թօթափեցի այդ լուծը ուսերէս,
Այն օրէն` երբ ամերիկեան դրօշի
Յիսուն աստղերուն վրայ երդում տուի,
Եւ… սիթիզըն եղայ:
Ինչի՞ս է պէտք այլեւս Հայաստանը,
Ալ ի՞նչ ընեմ հայ լեզուն ու հայ մատեանը.
Ամենազօր տոլարն որ կայ,
Հայուն Աստուածն ինչի՞ կու գայ…
Ես` սիթիզըն եմ հիմա.
Մասոնական տաճարներու օթեակներէն

Կոկորդապատառ ու հպարտ-հպարտ
Կ'օրհներգեմ քեզ, Ամերիկա.
Արմատներս խրած եմ արդէն խորը,
Կեանք կու տայ ինծի քու հողը.
Ու երգերդ քաուպոյական
Հոգիիս մէջ կը դղրդան…
Գոլոմպոսը հաւանաբար
Թերեւս այնքան չուրախացաւ
Երբ գտաւ երկիրն այս օրհնեալ,
Որքան ես` այսօր,
Երբ սիթիզըն եմ այլեւս,
Գերերջանիկ, հզօր…

Հաւանաբար, Ապրիլ 24-ին, 140 հազարնոց նշեալ քայլերթէն ետք, եւ ինչու չէ տար­­բեր գաղութ­նե­րու եւ Հայաստանէն դուրս զանազան ոստաններու մէջ, մարդիկ կոկոր­դալիր ձայնով, հրացայտ ոգիով եւ արբշիռ սեղաններու շուրջ երգեցին.

Հայաստանին հողին մեռնեմ, սրտից խորքիցը.
Բաժակները եկէք խմենք կենաց հայերի:

Իսկ արդեօ՞ք պոլսահայ բանաստեղծ լուսահոգի Զահրատ այս երեւոյթին առիթով գրած էր.

Բաժակները զարկէք չին-չին,
Անեզրութեան եւ ոչինչին կենաց չին-չին,
Անվերադարձ ճամբաներուն կենաց չին-չին,
…Ձեր փառահեղ փախուստներուն կենաց չին-չին...

Ձեր կենացը` չին-չին: