Keghart
ՊարոյրԱղպաշեան, Փոխան Խմբագրականի, Պէյրութ, 21 Յունուար 2011
Հայ իրականութենէն ներս, ո՞վ չէ լսած այս արտայայտութիւնը, մանաւանդ ամէն անգամ որ իր մահկանացուն կը կնքէ ականաւոր դէմք մը, վաստակաւոր մտաւորական մը, յայտնի ազգային մը:
Ասիկա դարձած է «անգիր աւանդութիւն» մը, եթէ բացառենք կարգ մը պարագաներ (կամ առանձնաշնորհեալներ), որոնք իրենց կենդանութեան օրօք, կ՝արժանանան համապատասխան ուշադրութեան (մեծարանքի կամ յարգանքի կարգով):
ՊարոյրԱղպաշեան, Փոխան Խմբագրականի, Պէյրութ, 21 Յունուար 2011
Հայ իրականութենէն ներս, ո՞վ չէ լսած այս արտայայտութիւնը, մանաւանդ ամէն անգամ որ իր մահկանացուն կը կնքէ ականաւոր դէմք մը, վաստակաւոր մտաւորական մը, յայտնի ազգային մը:
Ասիկա դարձած է «անգիր աւանդութիւն» մը, եթէ բացառենք կարգ մը պարագաներ (կամ առանձնաշնորհեալներ), որոնք իրենց կենդանութեան օրօք, կ՝արժանանան համապատասխան ուշադրութեան (մեծարանքի կամ յարգանքի կարգով):
Վերջին տարիներուն, յատկապէս հայրենի իշխանութիւններու կողմէ, «բեկում» մը առաջացաւ այս մարզէն ներս, դժբախտաբար, սակայն, մեծ մասամբ սխալ ուղղութեամբ, առնուազն, հաշուենկատ տնօրինումներով, ստուերելով տուչութիւններու, պարգեւատրութիւններու, մրցանակայատկացումներու արարողութեանց նուիրականութիւնը:
Խորհրդային կարգերու տարիներուն, այս արարողութիւնները ունէին իրենց լրջութիւնը, խստապահանջութիւնը, ինչ որ ցուցանիշ էր մակարդակի եւ որակի իրողութեան, թէ՛ գիտական, թէ՛ պատմական, թէ՛ կրթական, թէ՛ ակադեմական բնագաւառներուն համար:
Սփիւռքը, համեմատաբար, աւելի զուսպ ու զգօն էր, թէեւ հոս ալ, անցնող տարիներուն սկսան արձանագրուիլ որոշ չափազանցութիւններ, յաճախ միջնորդական, պարագայական կամ հաշուենկատական կարգադրութիւններով:
Մեզ հետաքրքրողը եւ մտահոգողը հայ մտաւորականին, արուեստագէտին, մշակութային գործիչին եւ ընդհանրապէս ստեղծագործական միտքին հետ առնչուող վերաբերմունքներն են, որոնք արժանաւորութեան չափանիշներով չեն գնահատուիր կամ ընդհանրապէս կը գնահատուին… կամայական ու պատեհապաշտական մօտեցումներով:
Կար ատեն, երբ «յետ մահու» մեծարանքի տնօրինումները, ուշացած կամ վերջին պահու «փրկութեան» փորձեր էին. այսօր, կը թուի թէ այդ հանգրուանը շրջանցուած է, բայց, արդեօ՞ք արդարանալի է այս մէկն ալ, երբ կայ աւելի կարճ ու կտրուկ ճամբան – «նախամահու» օրերուն կազմակերպելը զայն:
Ի՞նչ իմաստ ունի յապաղած մտածումներով շարժիլ, երբ ատիկա «անկենդանութեան» համազօր տխուր եւ անիմաստ փորձառութիւն մըն է:
Գոհունակութիւնը որո՞ւն կերթայ – մեկնողի՞ն, մնացողի՞ն, թէ՞… շնորհողին:
Հրատապ խորհրդածութեան պարագայ չէ՞ այս մէկը:
***
Վերջերս, հայ ժողովուրդը կորսնցուց իր բազմատաղանդ զաւակներէն մէկը՝ աշխարհահռչակ խմբավար–երաժշտագէտ ՕՀԱՆ ՏՈՒՐԵԱՆը, որ հայութեան պատիւ ու հպարտութիւն բերող բացառիկ արուեստագէտ մըն էր:
Սակայն, անկախացած Հայաստան վերադարձած Տուրեան, իր տաղանդը ու նպաստը հայրենիքին ծառայեցնելու համար, ինչպիսի՜ սադրանքներու, խծբծանքներու եւ որոգայթներու ենթարկուեցաւ, «հովանաւորեալ» կարգ մը գործակից արուեստագէտներու կողմէ, որոնք պարզապէս նախանձ ու մաղձ ունէին անոր հանդէպ:
Բարեսիրտ ու բարեմիտ ազնուահոգի արուեստագէտը, ի զո՜ւր սպասեց որ հայրենի իշխանութիւնները, մանաւանդ յատենի նախագահ Ռոպերթ Քոչարեանը, սաստեն չարամիտները, արգելակեն անոնց չարագործութիւնները:
Տուրեան առաւ իր յանդուգն քայլը, հաւատալով որ պետական այրերը տեղ մը կը զգաստանան, իր արուեստագէտի ու հայ արուեստի վարկը կը վերականգնեն, սակայն, ոչ, հետեւաբար, ի լուր այդ կշտամբանքին, ան վերադարձուց իրեն շնորհուած պետական պարգեւներն ու շքանշանները ու դառնացած հեռացաւ Հայաստանէն:
Պրն. Քոչարեան, կը պատմուի, քմծիծաղով եւ անտարբերութեամբ ընդունած է այս «աւետիս»ը, մինչ Տուրեան, Մոսկուայի մէջ արժանացած է բարձր գնահատանքի ու ղեկավարած՝ Մոսկուայի սիմֆոնիք նուագախումբը:
Սակայն, իր սիրտն ու հոգին «հայրենի լեռներում» էր ու վերադարձաւ Հայաստան, նախընտրելով իր ժողովուրդին ցաւերն ու յոյզերը բաժնել, նոյնիսկ մասնակցելով ընդդիմադիրներու հանրահաւաքներուն:
Երկրորդ (արդեօ՞ք միայն) հարուածը ստացաւ ներկայ իշխանութիւններէն, երբ երեւան իր բնակութեան յատուկ կեցութեան անձնաթուղթի ժամկէտը, անցած ըլլալով, արժանացաւ… տուգանքի, իսկ ասիկա խորապէս ցնցեց առանց այդ ալ իր փխրուն առողջութիւնը, զինք առաջնորդելով…:
Հիմա ինչպէ՞ս որակել հակամարդկային, հակազգային ու հակարուեստային այս արարքները, որոնք տնօրինուեցան այս Մեծ Մարդուն նկատմամբ, իր մեծաւորներուն կողմէ, յետոյ ալ անոր յուղարկաւորութեան ներկայ գտնուեցան:
Հայաստանի մշակոյթի նախարարուհի՝ Յասմիկ Պօղոսեան, որ յուղարկաւորութեան արարողութեան ներկայ գտնուեցաւ, ի՞նչ զգաց, իսկ նախկին նախագահը խայթ ունեցա՞ւ, թէ՞ պէտք է ինքնագոհացումը ունենալ ըսելու.
Մենք մարդ թաղել լա՜ւ գիտենք…
Ասիկա յիշեցնել տուաւ նմանօրինակ ուրիշ ողբերգութիւն մը. «Ամենայն Հայոց բանաստեղծուհի» ՍԻԼՎԱ ԿԱՊՈՒՏԻԿԵԱՆին նկատմամբ գործուած անընդունելի դաժանութիւնը, նոյն Ռոպերթ Քոչարեանէն, որ միայն արհամարհեց, անպատուեց ու հալածեց բազմատաղանդ բանաստեղծուհին, որովհետեւ համարձակած էր քննադատել անոր վարած քաղաքականութիւնը ու բռնատիրական վարքագիծը, իր շնորհած շքանշանը վերադարձնելով «նուիրատու»ին:
Դժբախտաբար, օրին, Հայաստանէն շա՜տ քիչեր պաշտպանեցին Կապուտիկեանին արի կեցուածքը, նոյնիսկ գտնուեցան, այսպէս ըսուած գրչեղբայրներ, որոնք գրիչ ճօճեցին անոր դէմ:
Սիլվան եւս մեկնեցաւ իր հայրենի աշխարհէն սրտնեղած իր պետական աւագանիէն ու շրջանակէն:
Յուղարկաւորութիւնը անոր եղաւ փառաւոր (՞), որովհետեւ գործի դրուեցաւ նոյն տրամաբանութիւն–արտայայտութիւնը.
Մենք շա՜տ լաւ մարդ թաղել գիտենք…
Keghart
Keghart
Keghart
2 comments
ՊարոյրԱղպաշեան- i hodvatsin
ՊարոյրԱղպաշեան hargeli, mi pordzeq dzer zayrutin megavor hamarel jogovrdin: Ete dzez nman zayracognern mianan u irenq pordzen irenc gekavarnrri sandz# irenc dzerqum pahelu, apa voch mi ankirt kin naxarar cher darna inch vor meki siruhin linelu shnorhiv: Ohan Duryan# tagandavor mard er u nra shrjapati naxandznern hudayakan qagaqakan kazmakerputyan (petutyan himqov stegtsvats) hackatakhern ein:
Duq Silva Kaputikyani hamar el eq zayracel: Hargeli, sireq Silva Kgputikyani grvatsqnern, artasaneq aranc nra andznakan gortserin xarnvelu:
Petutyunn e nran shqanshani arjanacrel, voch te mi anhat Nra hrajarvel# shqanshanic viravoranq e petutyan#: Inch vor banastegtsuhi iren tuyl e talis argahatel iren harganq cuyc tvog petutyan#!
Duq shat knereq, es Silva Kaputikyani nkatmamq, hayoc jogovrdi shaheric elnelov, voch mi harganq chunem vorpes hayapashtpani, vorosh harcerum el nran hayoc tshnami em hamarum: Es im sepakan kartsiqn unem ev im kartsiq# chem patatum urishi vzin: Krknum em sireq Kaputikvgni grvatsqner#, da dzer gortsn e andznakan:
Ete Duq naxararin anpetq sharqic hanelu #ndunak cheq, apa miaceq urishneri het, kam el apreq irakanutyan mej:
Shat havanakan e, vor harcer unenaq – haytneq [email protected] hasceov, te che bolor hodvatsnern el anhasce en, kartses Gegardin nyuter ugarkognern kam hancagortsner en kam el petutyan gagtniqn en haytnum u cankanum en mnal anhayt:
Tsitsageq u ogneq irar, vstah, vor momi tsux# Ararichi qtin chi hasni u dzez dzenic chi prki:
Haskacogin mek , chhaskacogin hazar u mekn el ogut chi ta!
ՊարոյրԱղպաշեան- i hodvatsin
Հարգելի պարոն Ասլամազյան, Դուք երկու տարբեր հասկացողությունը իրարիզ պետք է զատեք: Պետությունն ու պետականությունը: Պետություն ասելով հենց հասկանալի է՝ Ռոբերտ Քոչարյան, հիմա Սերժ Սարգսյան, ԱԺ նախագահ՝ Հովիկ Աբարհամայան, Վարչապետ Տ. Սարգսյան, ՀՀ Դատախազ, Սահմանադրական դատարանի «Պաշտպան»՝ Գ. Հարությունյան եւայլ բոլոր պետական գործիչներ: Եթե Մշակութային կամ ինչ որ գործիչի պարգեւատրում է քոչարյանական պետությունը, դա արդեն ոչ թե պարգեւատրանք է, այլ վիրավորանք: Սիլվա Կապուտիկյանը շատ ճիշտ է վարվել: Նա մեկն էր, որ հզոր սովետական մյության ամենա բռնապետերը նրան համարում էին հայաստանի «միակ տղամարդը»: Ասում էին « եթե Հայաստանում կա մի տղամարդ, նա Սիլվա Կապուտիկյանն է»:
Խնդրանքս է իրերի հասկացությունը ճիշտ հասկանալ: Չխարնել ամեն ինչ մակերեսայնորեն իրար: Պետականության ու պետության տարբերությունը նմանում է նրան, որ մի եկեղեցական ինձ մի օր ասաց. «պետությունները կու գան ու կերթան, բայց եկեղեցին միշտ կմնա»: Ես իրեն ասացի «դուք ճիշտ ճմեկնաբանեցիք, «պետություններ կու գան ու կերթան, պետականությունը միշտ էլ կմնա, եկեղեցականները կու գան ու կերթան, բայց եկեղեցին միշտ էլ կմնա»:
Խնդիրն այն չե, թե որ գործիչն ի՞նչ է արել, կամ ում են աքսորել, ում են մեծարել: Խնդիրը հարցերին ճիշտ մոտեցումն է:
Հ. ՇԻրացը ժողովրդի համար ամենա ազգային (սովետի ժամանակ) գրող բանաստեղծն էր, որ նրան չե՞ն աքսորել, չե՞ն հալածել, չե՞ն սպանել, ուրեմն նա սովետամետ է՞ր, կամ ԿԳԲ-ի աշխատող է՞ր:
Ցանկանում եմ բոլորից առողջ տրամաբանություն
Դավիթ
Comments are closed.