KeghartԴոկտ. Աբէլ Քհնյ. Մանուկեան, Ժընեւ, 22 Սեպտեմբեր 2013
«Վասն զի ուղղափառ հաւատոյ քո լոյս, ո՜վ Եկեղեցի Հայոց, ոչ նուազեցաւ. ի բարի սերմանս ցորենոյդ` որոմ ոչ խառնեցաւ. զաղբիւր յստակ աւանդութեանց քոց` աղտաղտուկ ջուր օտարոտի ուսմանց ոչ պղտորեաց. ի ստուգութեան եւ ի ճշմարտութեան հացն քո կենդանական`
մեռելական խմոր եւ հերձուած քացախութեան չարութեանն ոչ զանգեցաւ. յոսկի անբիծ հաւատոյն եւ յարծաթ լուսատեսիլ բանին` պղինձ ժանգահոտ եւ կապար սեւաթոյր ոչ գտաւ»:
«Որովհետեւ քու ուղղափառ հաւատքի լոյսը չխամրեցաւ, ո՜վ Հայոց Եկեղեցի, ցորենիդ բարի սերմերուն որոմ չխառնուեցաւ, օտարոտի ուսմունքներու աղտաղտուկ ջուրը չպղտորեց քու աւանդութեան մաքուր աղբիւրը, քու ճշմարտութեան եւ արդարութեան կենդանի հացին մէջ անկենդան խմոր եւ չարութեան ապականութեան հերձուած չշաղախուեցաւ, քու անբիծ հաւատքի ոսկիին եւ լուսատեսիլ խօսքի արծաթին մէջ ժանգահոտ պղինձ եւ սեւաթոյր կապար չգտնուեցաւ»
Յովհաննէս Վրդ. Երզնկացի Պլուզ
մեռելական խմոր եւ հերձուած քացախութեան չարութեանն ոչ զանգեցաւ. յոսկի անբիծ հաւատոյն եւ յարծաթ լուսատեսիլ բանին` պղինձ ժանգահոտ եւ կապար սեւաթոյր ոչ գտաւ»:
Դոկտ. Աբէլ Քհնյ. Մանուկեան, Ժընեւ, 22 Սեպտեմբեր 2013
«Վասն զի ուղղափառ հաւատոյ քո լոյս, ո՜վ Եկեղեցի Հայոց, ոչ նուազեցաւ. ի բարի սերմանս ցորենոյդ` որոմ ոչ խառնեցաւ. զաղբիւր յստակ աւանդութեանց քոց` աղտաղտուկ ջուր օտարոտի ուսմանց ոչ պղտորեաց. ի ստուգութեան եւ ի ճշմարտութեան հացն քո կենդանական`
«Որովհետեւ քու ուղղափառ հաւատքի լոյսը չխամրեցաւ, ո՜վ Հայոց Եկեղեցի, ցորենիդ բարի սերմերուն որոմ չխառնուեցաւ, օտարոտի ուսմունքներու աղտաղտուկ ջուրը չպղտորեց քու աւանդութեան մաքուր աղբիւրը, քու ճշմարտութեան եւ արդարութեան կենդանի հացին մէջ անկենդան խմոր եւ չարութեան ապականութեան հերձուած չշաղախուեցաւ, քու անբիծ հաւատքի ոսկիին եւ լուսատեսիլ խօսքի արծաթին մէջ ժանգահոտ պղինձ եւ սեւաթոյր կապար չգտնուեցաւ»
Յովհաննէս Վրդ. Երզնկացի Պլուզ
Հայաստանեայց Առաքելական մեր Մայր եւ Ս. Եկեղեցւոյ նկատմամբ այրող սիրոյ հրամայականն է որ զիս կը պարտաւորեցնէ Եպիսկոպոսական Ժողովիդ ներկայացնել առկայ նամակը: Գուցէ ինծի նման շատերու միտքն ու սիրտը, խիղճն ու հոգին կը ճենճերի այն իրավիճակով, որուն դէմ յանդիման կը գտնուի այսօր Հայ Եկեղեցին. ուստի` թող այս նամակի սեղմ տողերուն մէջ բարձրացած ըլլայ նաեւ այն բիւրաւոր հայորդիներուն ձայնը, որոնք նախանձախնդիր են իրենց պապերու հաւատքին, սրբութիւններուն, աւանդութիւններուն, պատմութեան եւ ինքնութեան գերագոյն արգասիքը հանդիսացող Հայ Եկեղեցւոյ նկատմամբ, եւ միաժամանակ իրաւացիօրէն մտահոգուած են անոր ներկայով եւ ա՛լ աւելի՝ ապագայով:
Ով հայրեր եւ ճշմարտութեան վարդապետներ, Ձեզի´ վստահուած է մեր միածնաէջ եւ աստուածակառոյց Հայ Եկեղեցւոյ ղեկավարութիւնը: Հոգեւոր ներշնչումով, հաւատքով եւ ճշմարտութեան տեսիլքով առած Ձեր որոշումները կրնան ոռոգել մեր Եկեղեցւոյ երբեմնի դալար անդաստանը, արգասաւորել անոր կենսատու հողը նոր փթթումներով, երկնել դարագլուխ կազմող շրջադարձ մը ազգային-եկեղեցական զարթօնքի, հանդիսանալ հայութեան ընկերային եւ հասարակական կեանքին մէջ հոգեւոր փարոս մը կողմնորոշումի ու դառնալ սկիզբ բարոյական գիտակցութեան մը բարձր կերտումին:
Արդարեւ, մեր միասնական հայրենիքի` Հայաստանի անկախացումէն եւ պետականութեան վերստեղծումէն ետք, Եկեղեցւոյ եւ ընդհանրապէս կրօնական արժէքներուն նկատմամբ յառաջացած ժողովրդային հետաքրքրութեան եւ դրական մօտեցումի հսկայ ալիքը, վերջին քանի մը տարիներու ընթացքին, կը թուի հետըզհետէ գտնուիլ ծանծաղ տեղատուութեան մը մէջ. այս մասին կ’ապացուցանեն անցնող երկու տարիներուն իրարայաջորդ պատահարները եւ հայ մամուլին, նաեւ համացանցային տարատեսակ կայքէջերուն մէջ լոյս տեսած բողոքի եւ ընդվըզումի բազմաթիւ յօդուածները, զորս թուարկել տեղին չէ այստեղ: Այնուամենայնիւ, փաստերը մատնացոյց կ’ընեն մեր հանրային եւ եկեղեցական կեանքին մէջ ստեղծուած ջղուտ իրավիճակ մը, բացասական տրամադրուածութեան եւ լարուած մթնոլորտի մը յառաջացումը, այս կացութեան մէջ վատթարագոյնը` Եկեղեցւոյ որոշ ղեկավարներու հանդէպ հաւատացեալներու լայն շրջանակներուն մօտ վստահութեան մը պաշարին տակաւ առ տակաւ սպառումը:
Դժբախտաբար, կարծէք թէ հայ մարդուն սրտին մէջ կոտրեցաւ բան մը. մինչեւ հիմա խնամքով պահպանուած խորհրդապաշտութիւն մը փշրուեցաւ բախելով բիրտ իրականութեան մը ժայռին: Մեր համեստ դիտարկումով, այս անբարենպաստ կացութեան ստեղծման իսկական դրդապատճառները ոչ թէ հաւատացեալ հայուն ունեցած խնդիրն է իր պաշտած կրօնքին էութեան կամ հաւատացած Մայր Եկեղեցիին հետ, այլ այն գործելաոճին, որ իր դրսեւորումներու բռնազբօսիկ երանգներով որդեգրուեցաւ մեր Եկեղեցւոյ բարձրաստիճան ղեկավարութեան կողմէ վերջին եւ նորագոյն ժամանակներուն:
Թերեւս ընդհանրապէս Հայ Եկեղեցին կազմակերպելու, գուցէ անոր մէջ նոր կարգ ու կանոն մը ամրագրելու ծրագիրն է եղած պատճառը Եկեղեցւոյ ղեկավարութեան որդեգրած այս ընթացքին, բայց պէտք է գիտնալ որ միշտ նպատակը չէ որ կ’արդարացնէ միջոցը: Որքան ալ սուրբ ըլլայ նպատակը, միջոցն ալ պէտք է հիմնուած ըլլայ բարոյական սկզբունքներու, արդարութեան եւ առաւել եւս` ճըշմարտութեան վրայ:
Մեր արդի հասարակութեան մէջ շատեր կը կարծեն թէ Եկեղեցիին ներկայացուցածը պատրանքի եւ խաբէութեան աշխարհ մըն է: Բայց մենք զարհուրանքով տեսանք նաեւ ամբողջ համակարգերու փլուզումը աշխարհիկ միջավայրին մէջ` տնտեսական շուկաներու, մամուլի եւ դրամատիրական հասարակարգի: Դրամատուներու կրանիտեայ թուացող հսկայական համակարգ մը ակնթարթի մը մէջ փճացուց ժողովուրդներու ազգային հարստութիւնը, որ ամբարուած էր սերունդներու անդուլ զոհողութիւններով: Արդեօ՞ք վտանգած չէ ժամանակակից մեր հասարակութիւնը իր ընկերային հասարակարգի բարոյական չափանիշները` ինքզինք գահավիժելով դէպի անյատակը կեանքի արժեզրկութեան: Կան նաեւ կեանքի անչափելի արագացումը, հաղորդակցական միջոցներու տարատեսակ եւ նորանոր յայտնագործումները, համացանցերուն տիեզերքը, որոնց անհունին վրայ անգամ կարելի չէ նշմարել հորիզոնը: Ունի՞ մարդկութիւնը պատասխաններ այս մարտահրաւէրներուն դիմաց, ո՞ւր կը գտնուինք այժմ եւ դէպի ո՞ւր կ’երթանք մենք:
Եթէ երբեք մեր Եկեղեցին կորսնցնէ հայ հասարակութիւնը բարոյապէս կերտելու իր ուժականութիւնն ու առաքելութիւնը, ո՞վ կամ ի՞նչը պիտի վերցնէ անոր տեղը. արդեօ՞ք կայ աշխարհիկ կառոյց մը որ փոխարինէ զայն:
Ահաւասիկ, ընկերային հասարակութեան ճգնաժամը կը ներկայացնէ հարցին մէկ երեսը, իսկ Եկեղեցիինը` միւսը: Բայց երկուքն ալ սերտօրէն առնչուած են իրարու, եւ ճիշդ հոս է որ Եկեղեցին իր հոգեւոր ընդերքէն, հաւատքի իր բիւրեղ ակունքէն կրնայ վերանորոգել ինքզինք, իր յուսադրիչ ներկայութիւնը, նաեւ իր հոգեւոր-բարոյական հեղինակութիւնը անփոխարինելի դարձնել հոն` ուր տնտեսական եւ քաղաքական բարօրութիւնը ընկրկած է, խիղճին ձայնը մարդոց սիրտերուն մէջ տկարացած է, հաւատքին թռիչքը խոնարհիլ, սիրոյ հուրը անթեղել եւ յոյսին լոյսը դէպի վաղուան բոցավառ արշալոյսը աղօտիլ սկսած են:
Այսօր, թէկուզ լուրջ եւ մտահոգիչ ճգնաժամի մը մէջ, ընդհակառակը, մեր Մայր եւ Ս. Եկեղեցիին կը ներկայանայ լաւագոյն առիթը` կերտելու նոր սկիզբը համազգային եւ եկեղեցական կեանքի դարագլուխ կազմող բարոյական վերանորոգումին ու զարթօնքին:
Առ այս, Եկեղեցին իրաւունք չունի թաքնուելու եւ ոչ ալ անոր հոգեւոր սպասաւորները ունին իրաւունք հաւկուր ձեւանալու կամ վարելու ջայլամի քաղաքականութիւն մը՝ անտեսելով անհերքելի իրականութիւնը: Քաջութիւն է պէտք ըլլալու համար ճշմարտութեան կողմը, բարոյական բարձրութիւն` ընդունելու համար նաեւ սեփական թերութիւններն ու տկարութիւնները: Եկեղեցին պէտք է մօտեցնել մարդոց, պէտք է կուռ համոզում դարձնել հայ մարդուն մօտ, որ Եկեղեցին ո՛չ միայն ժողովուրդինն է, այլ, բառին իսկական առումով, ի Քրիստոս կոչուած եւ անոր խորհրդաւոր ներկայութեան առջեւ Եկեղեցի դարձած ժողովուրդն է, եւ թէ իւրաքանչիւր անդամ կը ներկայացնէ անփոխարինելի ու անշփոթելի արժէք մը անոր հաւաքական մարմնին մէջ: Հաւատքը պէտք է աւետարանել ու բացատրել անոր. եւ այդ կարելի է, քանի քրիստոնէական հաւատքը առասպել մը չէ, ան իրական է` բանական, ըմբռնելի եւ մատչելի ամէնուն:
…………
Յաջողութեան եւ արեւշատութեան սրտաբուխ մաղթանօք,
Մատչիմ Աստուածահիմն Տաճարին եւ Մօրն Լուսոյ Սրբոյ Էջմիածնի ի համբոյր`
Նամակի ամբողջական պատճէնը՝
Նամակ` Հ. Ա. Ս. Եկեղեցւոյ Եպիսկոպոսաց Ժողովին (2)
Keghart
Keghart
3 comments
Hay Yegeghetsin
Sadly, as said in the above fourth paragraph, "Hay martoun srdin mech pan me godervetsav." That is my situation now. Parepakhdapar, arachnortnere goukan ou gertan, payts Hay Yegeghetsin guh mna.
New Future for Echmiadzin Diocese
Five months after Bishop Bagrat Galstanian's departure, it’s high time to ask ourselves whether our Church in Canada is in a better state now than when he led the diocese. Who benefited from his departure? What did we accomplish? Did we learn anything from the sorry experience?
The fact is that five months after Bishop Galstanian returned to Echmiadzin we are in a limbo– waiting to hear what happened and why. We still don’t know why he was not re-elected. Was it because he didn’t know how to lobby? Is it because he didn’t visit the Saturday school? Was it because he submitted his name to the Jerusalem patriarchal elections? Were there personal reasons?
We need answers before his successor is elected. We cannot wait until mid-2014 to elect a new primate. What’s the logic in leaving everything on hold while waiting for new elections? If the new candidate requires the green light from the establishment, let Echmiazin find the right candidate who has the same qualifications as Bishop Galstanian.
It’s important that a new primate is appointed as soon as possible for the Canadian Diocese of the Echmiadzin See. Our Church faces too many challenges to wait another eight months for a new election. Besides, the approaching 100th anniversary of the Genocide requires a great deal of work within the community and society in general, including local and provincial governments.
Rather than dawdle further, we should hold an open debate under the supervision of His Eminence Archbishop Nathan Hovhannisian and the Diocese Council. This would provide closure to what happened and provide a blueprint for the future.
To start with, the Dioceses Council should appoint two clergymen—(Vartabeds) from Echmiadzin–to be sent to Ontario and to Quebec. They would report directly to the Primate. The clergymen would engage the young generation (ages 16 to 30) and bring them into the Church and the community fold. Their mandate would also include increasing paying parish members and to attract all who have stayed away—for whatever reasons–from church and community life.
A budget must be allocated to launch a TV program, a publication or a website to disseminate news about church and community activities. These media activities would be funded by advertising. Our community leaders must get closer to community members. The existing committees should be evaluated and validated so as to ensure they are productive. This would be done by the newly-appointed clergymen (Vartabeds) and the parish priest.
I believe this vision will enable us to recover, and to engage the younger generation in church and community life. Otherwise, we will not be able to maintain the Echmiadzin See Diocese in Canada beyond the next 10 years. In the past ten years the Armenian community has doubled but this is not reflected in our churches or in the community. A strong vision and action is required to make us stronger.
Echmiazin was the beginning. It is our present and should be our bright future.
Sarkis H Sahagian
Toronto
(Mr. Sahagian was a member of the HTAC parish council from 2005 to 2009.)
Bright future or blink future…
Dear Mr. Sahagian,
First, our Bishop Bagrad did not lose the election, since it was fraud and unchristian. We lost him, he did not lose us, and now with his new appointment to a much needed position that no other clergy could have accomplished but him.
The issues of the church are much deeper and it is not as simplistic as just appointing two vartabeds. The church is overdue with a much needed reform and I do not see it coming. The latest speech by Aram I in Etchmiadzin emphasizes that with his rejection to any compromise on any level. If you watch the footage, he says “reform is needed” but then he is not willing to give up on traditions.
Celibacy for instance is not biblical and it is just 10th century tradition, when St. Paul assumes that a “bishop should be a husband of one wife”. Likewise church hierarchy is categorically against the teachings of Jesus Christ as instructed at the Sermon on the Mount. These are the tips of the iceberg. If fundamental issues are untouched, why would anyone waste their time? Our demographic is changing; the compliant older generation has already passed away, the new generation has no patience with brick walls that resist change, likes of Aram I.
There is also a factor of greed. The compensation of priests is significantly unfair, when parish priests in Canada have complete different level of compensation.
What can be done… I think the church needs the people not the other way round. People, especially the youth, are hungry for Christian teachings, but most get very disappointed when they get involved with the church. But there is hope; there are priests like Der Hamparsoum Tanielian with his website and Der Myron Sarkissian. These priests do not necessarily need brick walled churches, nor can they be manipulated by the Diocese councils. Low key priests like the above will reach out to our people even if our youth do not step in to the traditional church premises.
Respectfully,
Hagop
Comments are closed.