Keghart
Հեղինակ՝ Հրայր Ճէպէճեան, Ազդակ, Պէյրութ, 2 Յուլիս 2010
1973, Պէյրութ: Հայ աւետարանական կեդրոնական բարձրագոյն վարժարանի 9-րդ դասարանի աշակերտներ էինք: Կը պատրաստուէինք պրէօվէի պետական քննութիւններուն: Մէկ կողմէ կային գիտական, թուաբանական եւ տակաւին լեզուական նիւթերը, իսկ միւս կողմէ՝ անոնց վրայ կու գային աւելնալու պատմութեան եւ աշխարհագրութեան դասապահերը՝ արաբերէն լեզուով: Ծրագիրը պիտի կեդրոնանար պատմական եւ աշխարհագրական տուեալներու վրայ, ինչ որ նիւթը կը դարձնէր մէկ կողմէ հաճելի, բայց նաեւ խնդրայարոյց՝ իր տուեալներով ու ճիւղաւորումներով:
Հեղինակ՝ Հրայր Ճէպէճեան, Ազդակ, Պէյրութ, 2 Յուլիս 2010
1973, Պէյրութ: Հայ աւետարանական կեդրոնական բարձրագոյն վարժարանի 9-րդ դասարանի աշակերտներ էինք: Կը պատրաստուէինք պրէօվէի պետական քննութիւններուն: Մէկ կողմէ կային գիտական, թուաբանական եւ տակաւին լեզուական նիւթերը, իսկ միւս կողմէ՝ անոնց վրայ կու գային աւելնալու պատմութեան եւ աշխարհագրութեան դասապահերը՝ արաբերէն լեզուով: Ծրագիրը պիտի կեդրոնանար պատմական եւ աշխարհագրական տուեալներու վրայ, ինչ որ նիւթը կը դարձնէր մէկ կողմէ հաճելի, բայց նաեւ խնդրայարոյց՝ իր տուեալներով ու ճիւղաւորումներով:
Բայց, հակառակ այդ իրողութեան, պատմութեան եւ աշխարհագրութեան դասապահերը մեզի համար դարձած էին ՙհետաքրքրական՚ ու ՙսիրելի՚… Եւ մեր այս տրամադրութիւնները անպայմանօրէն պիտի կամրջուէին մեր ուսուցիչին՝ պրն. Ժան Խրլոբեանին հետ: Սուրիոյ գեղատեսիլ Հոմս քաղաքի ծնունդ, հասակ առած էր առաւելաբար արաբական ու տեղական շրջանակի մէջ, լաւ տիրապետած էր արաբերէն լեզուին: Հաստատուած էր Լիբանան եւ վկայուած ու մասնագիտացած էր փաստաբանական ճիւղին մէջ: Հայերէնի տիրապետութիւնը ՙկոտրտուած՚ ձեւով էր, բայց միայն՝ լեզուական իմաստով, եւ ոչ՝ ինքնութեամբ: Վերջապէս, սերած էր Խրլոբեան գերդաստանէն, որուն ազգային, պատմաբանական եւ եկեղեցական ներդրումը մեծ է մեր ժողովուրդի կեանքին մէջ:
Կարճահասակ էր եւ գիրուկ: Կլոր դէմքով եւ հաստ ակնոցներով, ձեռքին՝ սեւ պայուսակը, իրեն յատուկ հանդարտաբարոյ քալուածքով՝ քիչ մը աջ, քիչ մը ձախ ճօճուելով կէսօրէ ետքերը կը մտնէր դպրոց: Առաւօտները ան կը զբաղէր դատական գործերով՝ վերանայելով բոլոր դատական վճռական հարցերը, իսկ օրուան վերջաւորութեան կը միանար մեզի՝ ներկայացնելու պատմութիւնը եւ աշխարհագրութիւնը՝ տարբեր վճիռներով…
Մեր հետաքրքրութիւնը կը կեդրոնացնենք իր պայուսակին վրայ: Զայն կը դնէր իր սեղանին վրայ, կը բանար՝ փորձելով համադրել ու դասաւորել մէկ կողմէ պետական ու դատական բոլոր իրաւական թուղթերը, իսկ միւս կողմէ՝ մեր դասապահերուն ու քննութիւններուն վերաբերող թուղթերը: Շատ յաճախ թուղթերը կը խառնուէին իրարու եւ պէտք է օգնէինք իրեն՝ դասաւորելու եւ անջատելու տարբեր տրցակները…: Դասարանի աղջիկներուն կողքին, մենք՝ տղաքս, իրեն համար դարձած էինք իր ՙերիտասարդները՚, այսպէս ըսած՝ ՙշեպեպները՚: Անպայմանօրէն կար կատակն ու խնդուքը, բայց նաեւ՝ խոժոռ դէմքը ու ակնոցին տակէն սուր նայուածքը: Այս կը նշանակէր, որ պէտք էր հանդարտէինք:
Իւրաքանչիւր երկուշաբթի պրն. Խրլոբեան մեզի պիտի պատմէր շաբաթավերջին դիտած ու սիրած իր մէկ ժապաւէնին մասին: Կը քաջալերէր մեզ՝ դիտելու յատկապէս պատմական ժապաւէններ, ինչ որ առիթ կու տար նիւթը եւ պատմութիւնը քննարկելու նաեւ դասարանը:
Դանիէլը արաբերէնի մէջ շատ լաւ աշակերտ չէր: Ասոր վրայ կու գար աւելնալու պատմութեան եւ աշխարհագրութեան նիւթերուն նկատմամբ իր հետաքրքրութեան եւ սիրոյ մեծ բացակայութիւնը: Այդ օր, աշխարհագրութեան նիւթի քննութեան ընթացքին, հարցումը կը վերաբերէր Լիբանանի երկրագործութեան եւ անոր առնչուած վերլուծաբանական նիւթերու: Դանիէլին համար այս նիւթը ամբողջութեամբ նորութիւն էր… Դանիէլ ո՛չ մօտէն եւ ո՛չ ալ հեռուէն առնչուած էր այդ հարցումին, եւ երբեք՝ պատասխանին ու բովանդակութեան: Բայց Դանիէլ պատասխանեց: Իր կէս հայերէն, կէս արաբերէն լեզուով խօսեցաւ Լիբանանի արտադրած պտուղներուն մասին՝ կեդրոնանալով իր սիրած նարինջին եւ պանանին վրայ: Եւ իր գրական ու գեղարուեստական ոճը աւելցնելով պատասխաններուն մէջ՝ նկարագրեց, թէ որքա՛ն համեղ էին այդ պտուղները, եւ թէ ինք որքա՛ն կը սիրէր ճաշակել զանոնք: Չուշացաւ պրն. Խրլոբեանին զայրոյթը, երբ շաբաթ մը ետք քննութեան սրբագրուած թուղթերը վերադարձուց մեզի: ՙՄեր բարեկամը շատ պանան ու նարինջ կը սիրէ՚ ըսելով՝ Դանիէլին տուաւ քննութեան թուղթը, որ ձախող նիշ մը կը կրէր:
Ստիւը դասարանին ՙհերոսն՚ էր…: Սեւ մազերով, թուխ երեսով, սրամտութիւնը եւ ծիծաղը միշտ անբաժան էին իրմէ: Չարութիւնները բարի էին եւ ոչ՝ չարամտօրէն ու կանխամտածուած: Ուսուցիչները թէեւ կը դժգոհէին իրմէ, բայց նաեւ կը սիրէին իր կատակները: Դասարանը կողք-կողքի նստելով՝ դարձանք կեանքի լաւ բարեկամներ եւ ենք մինչեւ օրս, հակառակ աշխարհագրական հեռաւոր կեցութեան: Պրն. Խրլոբեանի պատմութեան դաս ներկայացնելու ոճը հետաքրքրական էր ու նաեւ՝ զուարճալի: Պատմութիւնները համեմուած էին իրեն յատուկ զուարթ ներդրումներով, իսկ հերոսներուն նկարագրականները պատկերաւոր էին: Բնականաբար պիտի չուշանար Ստիւի հակազդեցութիւնը, մինչեւ իսկ քաշքշուքը: … Ու այդ օրը յանդգնեցաւ ըսելու. ՙՀայտէ, թըֆնիս՚, ու դուրս դրուեցաւ դասարանէն:
Շարունակեցինք երթը: Ինք կը սիրէր մեզ, նոյնիսկ երբ ՙկը յոգնեցնէինք՚ զինք: Մենք կը յարգէինք զինք, բայց նաեւ կը սիրէինք: Եւ կամրջեցինք մեր յարաբերութիւնը՝ ուսուցիչ-աշակերտի, պատմութեան դասապահը ընկալելով, բայց նաեւ՝ սիրելով:
ՙՏաուտ փաշան Լեռնալիբանանի առաջին կառավարիչն էր եւ հայ էր, տղա՛ք՚, պիտի պատմէր պրն. Խրլոբեան: ՙՅովհաննէս Գույումճեանն ալ վերջին կառավարիչն էր ու ան ալ հայ էր՚: Հաւատացած էր հայ եւ արաբ ժողովուրդներու պատմական յարաբերութեան ու բարեկամութեան, նաեւ ջատագովն էր արաբական դատին: Խօսեցաւ մեզի Լիբանանի նահատակներուն մասին, եւ թէ ինչպէ՛ս մայիս 6-ին կախաղան բարձրացան՝ պաշտպանելով երկրին անկախութիւնը օսմանցիներուն օրով:
ՙՊուրճի հրապարակին վրայ կախաղան բարձրացան՚, պիտի շարունակէր պրն. Խրլոբեան, այդպիսով մեր սրտերուն ու մտքերուն մէջ դրոշմելով նահատակութեան իրականութիւնը, նահատակներուն հայրենասիրութիւնն ու անկախութեան համար անոնց զոհաբերութիւնը:
Արդարեւ, պրն. Խրլոբեանին սորվեցուցածը դարձաւ պատմական ճշմարտութիւն, որ դրոշմուեցաւ մեր լիբանանեան ինքնութեան մէջ՝ իբրեւ անբաժան մասնիկ, զոր մենք միացուցինք մեր հայկական տարբերակին: Եւ ամէն անգամ որ Պուրճի հրապարակ՝ Նահատակաց յուշարձանին մօտ գտնուիմ, կը դիտեմ յուշարձանը, ուր կան պրն. Խրլոբեանին պատմութեան դասապահերը, անոնց ընդմէջէն մեզի փոխանցուած կախաղաններու պատկերն ու նահատակութեան իմաստը: Պատմական ճշմարտութիւններ են անոնք, որոնց վրայ կեդրոնացաւ լիբանանեան իրականութիւնը, զոր կարելի չէ քաղաքականացնել:
Պրն. Ժան Խրլոբեան մեզի սորվեցուց լիբանանեան պատմութեան ճշմարտացիութիւնը, եւ մայիս 6-ը ու այդ օրուան նահատակները նոյնինքն այդ պատմութեան կարեւոր մասնիկներն են: Այս պատմութիւնը մենք պահեցինք ու կիրարկեցինք մեր լիբանանեան նկարագիրին մէջ՝ տարիներուն ընթացքին, իբրեւ աւանդ:
Քաղաքական կեանքի տարբեր հոլովոյթներու եւ զարգացումներու ընդմէջէն ու ներկայ ժամանակներու պայմաններուն մէջ, պարտադրանքներուն տակ կայ ու կը մնայ մէկ իրականութիւն՝ աւանդին ճշմարտութիւնը:
Այս աւանդը մեզի փոխանցուեցաւ, որովհետեւ կային պատմութեան դասապահերը, բայց նաեւ՝ մեր ուսուցիչին արժանահաւատութիւնը, բաներ, որոնք սակարկելի չեն:
Keghart
Keghart
1 comment
Chepechyani hushn
Lragir "MTORUM" – Aslamazyan A.K.
Comments are closed.