Բանակցել

Ռուբէն Յովակիմեան, Սեն Ռաֆայել, 15 Յունուար 2022

Կեանքը նման է հեծանիւի. միշտ պէտք է առաջանալ,
որ հաւասարակշռութիւնը պահպանուի։ Էյնշտեյն

Կրքերը բորբոքուած են հայութեան շրջանում՝ սփիւռք թէ հայրենիք, Թուրքիոյ հետ բանակցութիւնները սկսելու  առիթով Մոսկուայում՝ Պուտինի հսկողութեան ներքոյ: Յայտնի չէ այս գաղափարի ակունքը եւ ոմանք այն համարում են թուրքական խաղ: Պէ՞տք է հաւատալ, թէ թուրքը՝ պարտաւորուած, կամ կամովի  փափագում է  դարձնել էջը, ենթադրելով, թէ հետագային  թաքնուած տարբեր անակնկալների առջեւ գտնուենք: Ամէն մարդ իւրովի է մեկնաբանում ու բացատրում երեւոյթը՝ հուսկ  դժուար է նախընտրութիւն տալ որեւէ մէկին, քանզի կարծիքներից իւրաքանչիւրը ունի  յոռի կամ  լաւատես դիրք, մինչդեռ սկսուած ընթացքը դադարեցնել կարելի չէ: Ցաւալի է, որ փոխանակ գլուխ գլխի գալով, նման կարեւոր համազգային խնդրոյ շուրջ, երբ երկարաժամկէտ ապագայի մասին է խօսքը,  եւ բոլորը միասին խելք-խելքի գումարելով՝ ծանր ու թեթեւը նժարին դնելով կարողանան մեզ համար շահաւէտ եզրակացութեան յանգել՝ լիովին խրուել են խմբակային տարաձայնութիւնների մէջ, մինչ խորհելու շատ տեղ կայ :

Բնական է նաեւ, որ անհաշտ դրացիները չեն կարող յաւերժ պայքարի մթնոլորտում մնալ եւ պարտաւոր են մի օր իրար հանդուրժել, ուստի բանակցութիւնների գնալը տրամաբանական է, միայն թէ չափազանց լրջութեամբ է հարկաւոր կշռադատել երկկողմանի խնդիրների կարեւորութեան աստիճանն ու հետեւանքը՝ հուսկ մասնագէտների յանձնաժողովի ստեղծումը եւ տարբեր ուժերի համատեղ գործելը միայն դրական  կարող է լինել:

Ո՞ւմ համար է գաղտնիք, որ ընդամէնը ամիսներ առաջ թուրքերը ջանք չխնայեցին՝ իրենց կրտսեր եղբօրը  նեցուկ լինելով, ջարդ ու փշուր անել մեր տարածքները, թերեւս մեզ պաշտպան դաշնակցի օրհնութեամբ եւ, որ այդ դժոխքը դեռ շարունակւում է գրեթէ ամէն օր, իսկ սեղանի շուրջ բանակցութեան նստելու կարեւոր նպատակը՝ արդեօք  Ցեղասպանութիւնը իր էութեամբ մոռացութեան մատնելը չէ՞ միաժամանակ որքան կարելի է նոր զիջումներ կորզել Հայաստանից, որոնց ցանկը բաւական երկար է եւ չմոռանանք, որ աւելի քան մէկ դար անց այդ մասին երբեւէ նուազագոյն զղջումի արտայայտութիւն չի եղել, իսկ բարոյական, հողային կամ նիւթական հատուցման  մասին՝ լսել անգամ ցանկացող  չկայ, իսկ  մեր խոշոր գլուխ ունեցողներից ոմանք դեռ վստահօրէն կառչած են մնացել Վիլսոնի քարտէզի անուրջին, բայց թուրքերը պատրաստ ե՞ն այն ընդունել: Ո՞վ գիտի: Իրականութիւնը բոլորովին տարբեր է, եւ մեզանից ամէն ոք աւելի լուրջ եւ խոհեմ լինելու պարտականութիւնն ու  պահանջն ունի: Միթէ՞ այս քայլը յարմար  առիթ չէ Կովկաս մտնելը եւ ռուսներին հակադրուելը՝ զանց չառնելով հսկայական քանակի զէնքի վաճառքը, եւ կարելի է ենթադրել, որ երկու եղբայրների սիրոյ տեսարանները խաբկանք են եւ ունեն մէկ հիմք՝ բացել դռները դէպի համաթուրքական տարածք: Չէ՞ որ յայտնի է շատերին, որ դիւանագիտութեան մէջ չկայ զգացում այլ շահ եւ մենք եւս պիտի փնտրենք մերը:

Տեղին է նշել,− որքան որ փոքր է մեր երկիրը, այն փրկիչ օղակի դեր կարող է խաղալ Թուրքիոյ քայլերին՝ մեծերին  հաճելի լինելու  եւ իր յարաբերութիւնները շահաւէտ բարելաւելու, ինչպէս նաեւ ոմանց հետ հաշտուելու նպատակով: Այդ ընթացքին իր տնտեսութեան քայքայուող փաստը անտեսելով, Էրդողանը սնափառ յայտարարութիւնների կողքին բարիդրացիական հակումներ   է ցուցադրում, որ կարող է  խաբկանք լինել:

Այսուհանդերձ  ի՞նչ է բանակցութիւնների բուն նպատակը կողմերի համար: Թուրքիոյ քաղցր անուրջն է՝ լիովին տիրանալ Հայաստանին, որ ունի բազում դրական առաւելութիւններ եւ (թերեւս այդ է պատճառը Բաքուի մէջ թուրք բարձրաստիճան սպաների խարիսխումին), որի հետ մէկտեղ արհամարհելի չէ «Հայ դատ»ի գործունէութեան չէզոքացումը ԱՄՆ-ում եւ այս բանակցութիւնները պատրուակ են բարձր գոռալու, թէ խնդրի լուծումը սեղանի վրայ է՝  յուսալով, որ այն կարող է երկար տեւել, որի հետ կայ ապրանք փոխանակելու փոքր, բայց էական գործօնը, որ թոյլ է տալիս ներխուժել որեւէ երկիր եւ դիրքեր հաստատել, ինչպէս այն եղաւ Վրացական Բաթում քաղաքում, ուր դարձել են տիրող: Հնարաւո՞ր է անտեսել հայ–ազերի սահմանների կացութիւնը,  եւ  միջանցքի խնդիրը, որ իրենց համար  կենսական է: Այս դէպքում է, որ ծայրայեղ զգօն լինելը աւելորդ չէ, իսկ սահմանների խախտումները անմեղ դրուագներ եւս չեն, այլ ծրագրուած նկրտում:

Այլ է պարագան մեզ համար, քանզի տասնամեակներ լինելով շրջափակուած, մեր փորձերը՝ տնտեսութեան վիճակը ճգնանքով  կարգի բերելու քայլերը, թշնամու  յարձակողական մթնոլորտում մեծ յաջողութեան չեն հասել՝ մնալով միշտ դրացիների ցանկութիւններից կախուած:

Ակնյայտ է, որ Արցախի կարգավիճակը, սահմանների հանդարտութիւնը եւ Սիւնիքի հետ փոխանակման թերի գաղափարը (Այն քննարկուել եւ մերժուել է Քոչարեանի օրոք) խնդիրների խնդիրն են լինելու, որ հիմնական  դրոյթն է ամբողջականութեան  շրջանակում, թէեւ այն տխմար է, բայց խիստ կարեւոր է իսլամական ազգերի միացման երազի կատարմանը: Այս դէպքում ո՞վ կարող է հերքել, թէ Ղազախստանի բուռն բախումներին Էրդողանի  մատը խառը չէ:

Ի վերջոյ, Ռուբէն Ռուբինեանը հայկական կողմի բանագնացի առաքելութեան հանգամանքով Մոսկուայի  մէջ հանդիպեց թուրք Սերդար Քըլըչի հետ յունուար 14-ին, ինչպէս նախատեսուած էր: Բանակցութիւնների մեկնարկը  արդէն տեղի ունեցաւ  եւ ըստ որոշ լուրերի, այն ընթացել է առանց նախապայմանների եւ կողմերը համաձայնուել են շարունակել նոյն ձեւով դէպի  ամբողջական լուծումների՝ ի շահ տարածաշրջանի կայունութեան եւ տնտեսական բարգաւաճումի: Այս աննախադէպ է եւ միջազգային քաղաքագէտներից ոմանք այս հանդիպումը համարում են  կառուցողական կարեւոր քայլ դէպի առաջ: Անյայտ է նոր հանդիպման  տարեթիւը, որ կը ծանուցուի հետագային: Կարելի՞ է թուրքի փոխուելուն հաւատալ: Սպասենք:

Երգիծանկարը՝ Toto-ի վերարտադրուած Armenian Mirror Spectator-էն