Խմբագիրը և Ժամանակակից Սփիւռքահայ Մամուլը
Դոկտ. Մինաս Գոճայեան, Լոս Անճելըս, 1 Օգոստոս 2011
Արտաքնապէս խիստ բծախնդիր երեւոյթով այս տիկնոջ մէջ կը գտնուի նոյնքան բծախնդիր եւ սկզբունքային հայուհին, որուն մէջ համերաշխօրէն կ’ապրին մտաւորականը՝ մեր ազգային-հաւաքական կեանքին յատուկ տագնապներով, իղձերով, հասարակական գործիչն ու խմբագիրը իր երազներով ու իտէալներով, յոյսերով ու յոյզերով, ընտանիքի հոգատար մայրն ու նուիրեալ ամուսինի մը սրտցաւ կողակիցը:
Ա.- Հայեցի Կրթութեան ու Դաստիարակութեան Անզիջող Պահապանը:
Արտաքուստ անկապ թուացող այս երեքը խորապէս կ՝առնչուին իրարու հետ: Հայաստանն ու Արցախը լինելութեան գոյապայքարի մը մէջ են՝ երկուքին գոյութեան ալ կը սպառնան նոյն ակամայ դրացիները: Մէկուն պարտութիւնը միւսին մահն է, որովհետեւ նոյն հայրենիքի անբաժան մասնիկն են անոնք, որոնք արհեստականօրէն, բռնի կերպով ու անցեալի կայսերական ու մեծապետական քաղաքականութեան խարդաւանքներով անջատուած են անոնք՝ ինչպէս որդին իր հարազատ ծնողքէն:
Այս կապակցութեամբ խմբագիր Երան Գույումճեան կը պաշտպանէ հայոց պատմական ու մարդկային իրաւունքները՝ առանց սեթեւեթումի – Ղարաբաղը հայկական հող է եւ վե՛րջ: Հետեւաբար ան կը պահանջէ որ հայրենիքի ներկայ իշխանաւորները լիաբուռն կերպով տէր կանգնին հայրենիքէն դաւադրաբար անջատուած ու խլուած Արցախին: «Կը խորհինք որ ներկայիս, հրամայական գերխնդիր է որ Հայաստանի Հանրապետութեան ղեկավարութիւնը՝ դիւանագիտական շրջադարձով, ամէն կերպ աշխատի Լեռնային Ղարաբաղը դարձնելու բանակցային կողմ, եւ de facto ազատագրուած հայրենական կարգավիճակով», կը գրէ ան «Ազատ Խօսք»ի մէջ (7777):
Այս օրերուն մանաւանդ, երբ մամուլի մէջ հոլովուած գլխաւոր տեղանուններէն են Մատրիտը, Պիշքէքը եւ Քազանը (քաղաքներ, որոնք կ’առնչուին Արցախի շուրջ տեղի ունեցող բանակցութիւններու հետ), ուր կը հանդիպին ԵԱՀԽ, Մինսքի, Ռուսաստանի, Հայաստանի ու Ատրպէյճանի նախագահները կամ բանագնացները: Անոնք, ինչպէս վայել է իրենց արհեստին, կ’ունենան շատ զուսպ ու ոչինչ ըսող ընդհանուր յայտարութիւններ, ուր յաճախ կը խօսուի զիջումներու մասին (փուլային թէ փաթեթային տարբերակներով), որոնք հայերուս մօտ այն հասկնալի տրամադրութիւնը կը ստեղծեն թէ ճնշումներու թաթը առաւելաբար մեր վրայ կը ծանրանայ ու կը վախնանք որ մեզմէ կ’ակնկալուի աւելի շատ զիջում յանուն մեծ տէրութիւններու տարածաշրջանային ու յատկապէս տնտեսական (քարիւղ) շահերուն:
Հայկական ազատագրուած հողերը նկատելով պատմական անարդարութեան մը սրբագրութիւնը՝ հաստատուած մեր ազատամարտիկներու արիւնով , Երան Գույումճեան անպաճոյճ խօսքերով կը պարտաւորեցնէ հայրենի պատկան իշխանութիւններն ու դիւանագիտական անձնակազմը թէ՝ «որեւէ իշխանութեան իրաւունք չէ տրուած՝ արեամբ ձեռք բերուածը զիջելու թշնամիին, կամ սակարկութեան առարկայ դարձնելու հայրենական որեւէ տարածք» (նոյն տեղը): Չի կարելի չհամաձայնիլ խմբագրի այն հաստատումին հետ, որ «իշխանութիւնները պարտաւոր են հաշուետու ըլլալու ժողովուրդին՝ իրենց ամէն մէկ քայլին համար, մանաւանդ եթէ խնդիրը կը վերաբերի մեր ժողովուրդին համար խիստ ճակատագրական հարցերու, ինչպիսին է Արցախի հիմնախնդիրը: Խորհրդապահութիւնը նման հարցերու վերաբերեալ տեղի կու տայ միայն կասկածամտութեան՝ Հայաստանի Հանրապետութեան վարած պարտուողական եւ մեր ժողովուրդին համար ոչ-ընդունելի քաղաքականութեան առնչութեամբ» (նոյն տեղը):
Այս հանգրուանին կարեւորութիւն կը զգենու մեր երկրին ժողովրդավարութեան մակարդակը: Մեր հայրենի ժողովուրդն է ի վերջոյ որ զէնքը ձեռքին պիտի պաշտպանէ իր զաւակներուն արեամբ սրբագործուած Արցախի ու Հայաստանի տարածքները, բայց հայ զանգուածները պէտք է վստահին, յարգեն ու սիրեն իրենց իշխանաւորները, պէտք է զգան թէ իշխանութիւնը խորապէս մտահոգ է եւ անկեղծօրէն կը ջանայ բարելաւել ժողովուրդին կենսամակարդակը: Ցաւոք սրտի, ինչպէս կը նկատէ ու կը գրէ ալ յաճախ Ե. Գույումճեան, հայրենի պետութիւնը դեռ շատ հեռու է ժողովուրդին վստահութիւնը վայելելէ, հետեւաբար բարոյա-կամային ի՛նչ եռանդով ազգին զաւակները պիտի նետուին կեանքի ու մահուան գուպարին մէջ, եթէ ժամը հնչէ:
Ինչպէս որ կ’ակնկալէինք անձը երկար տարիներ ճանչնալէ ետք, Ե. Գույումճեան ջերմ ջատագովը պիտի ըլլար տարագիր հայ ժողովուրդի դատը պաշտպանող ինքնուրոյն ղեկավարութեան մը ստեղծման: Հայաստանը՝ Հայաստան, որ ունի իր սեփական առանձնայատուկ նախապատւութիւններն ու օրակարգերը եւ տարածաշրջանային խնդիրները: Ի հարկէ սփիւռքը ամէն գնով պէտք է սատար կենայ հայրենիքի հիմնախնդիրներուն բարւոք լուծման ու ամբողջ էութեամբ աջակցի հայրենիքի անվտանգութեան, բայց սփիւռքն ալ (տարագիր հայութիւնը) ունի իր նախապատւութիւնները, որոնք կը պահանջեն իրենց իւրայատուկ միջոցներն ու գործընթացային առանձնայատկութիւնները:
Այս առումով Ե. Գույումճեան կը հաւատայ ու կը ջատագովէ սփիւռքահայ ներկայացուցչական քոնկրէսի մը ստեղծումը, զոր շատ օգտակար, նոյնիսկ ճակատագրական կը գտնէ ինք, ու կը գրէ. «Եթէ կ’ուզենք անկեղծօրէն որպէս տարագիր ժողովուրդի մը զաւակները, որոնք ունին այդ գիտակցութիւնը, պահանջատիրական պայքարի քաղաքական հաւաքական կամքը եւ չենք ուզեր վերածուիլ անդէմ, անդիմագիծ, ապաքաղաքականացած «մուրիկներու» ամբոխի, որ ի վերջոյ դատապարտուած է ազգային անհետացման», ուրեմն անյապաղ պէտք է արագացնել այդ ուղղութեամբ տարուող ջանքերը: