ՊԱՀՊԱՆԵ՛ՆՔ ԻՆՉ ՈՐ ՈՒՆԻՆՔ

Գեղարդ, 17 Յուլիս 2020

Վայրագ դրամատիրութիւնը ամբողջ երկրագունդի տարածքին ոչ մէկ արժէք եւ սրբութիւն կը ճանչնայ, այլ կ՚ընդունի միայն մէկ արժէք եւ գերնպատակ՝ ընդարձակուիլ, զարգացման եւ շահագործման (development) պիտակին տակ արդարացնել «դրամագլուխ 1-ը» դրամագլուխ 2-ի փոխելու իր շահադիտական եւ կռփողական ծրագիրները։

Այդպէս եղաւ ԱՄՆ-ի մէջ 19-20-րդ դարերուն, այդպէս կատարուեցաւ Լիբանանի, Խաղաղական ովկիանոսի դրախտային կղզիներու մէջ եւ այլուր։ Այս կապիտալիզմին համար անմիջական ներկան ու մօտակայ ապագան է միայն կարեւորը։ Այսպէս եղաւ նաեւ մեր հայրենիքին մէջ՝ սկսելով կեղծ ընկերվարութեան (սոցիալիզմ) տիրապետութեան շրջանին ԽՍՀՄ-ի եւ անշուշտ նաեւ մեր ՀԽՍՀ-ի մէջ, երբ մեր բարձրաւանդակի գոհար Սեւանայ լիճը չարաշահուեցաւ եւ ինկաւ այսօրուան անփառունակ վիճակին։

Այսպէս կը շարունակուի այդ «աւանդութիւնը» նաեւ այսօր՝ մեր «պզտլիկ» հայրենիքին մէջ։ Խնդրեմ՝ այսօր լուրջ խնդիր մըն է Զանգեզուրի չքնաղ բնութեան մէջ կեանքի ու մահուան կռիւ մղող Ամուլսարը եւ ամբողջ չրջանի չքնաղ բնութիւնը։ Այդպէս է նաեւ մեր այնքան հպարտացած վարդագոյն Երեւանի՝ «մեր նոր Անիի», «գեղաքանդակ շէնքերով Երեւանի» վիճակը։

Մեր աչքին առջեւ մեր քաղաքամայրը ծառահատուեցաւ, «զարգացաւ» եւ «ուռճացաւ»  նորակառոյց առանձնատուներով, քաղաքին կեդրոնը կորսնցուց իր դիմագիծը՝ «հին ու ժամանակը ապրած» միայարկ ու երկյարկ տուները քանդուեցան՝ տեղի տալով սունկի պէս բուսած բարձրայարկերու՝ անգոյն ու անդիմագիծ, կեդրոնը խճողուեցաւ «սրճեփ», այսինքն՝ «Ջեզվէ…», «Մոնտէ Կարլօ», «բուրգեր» (Burger), «Ավենյու», «Կոզի» (ըսել կ՚ուզեն՝ Cozy) սրճարաններով եւ այլն։

Այս ի՞նչ մոլուցք է, որ կլանած է մեր երկիրը եւ մեր Երեւանը։

Փրոֆ. Լեւոն Չուգասզեան, Երեւանի Պետ. Համալսարանի դասախօս է, արուեստաբան, հայ մանրանկարչութեան եւ գեղանկարչութեան լաւագոյն մասնագէտ եւ դասական տիպար Երեւանցի մը՝ իր մշակոյթով ու կենսափիլիսոփայութեամբ։

Keghart.org-ը ներկայացնելով կարեւոր հատուած մը Լ. Չուգասզեանի յօդուածէն, կը փափաքի թիկունք կենալ Հայաստանի բնապահպանութեամբ մտահոգ եւ պատմական-ճարտարապետական արժէք ներկայացնող մեր հայրենի քաղաքներու, գիւղերու եւ զանազան բնակավայրերու դիմագիծը անաղարտ պահելու ուղղութեամբ տարուած անհատներու թէ կազմակերպութիւններու ջանքերուն։ Մեր նպատակն է նաեւ արժանանալ  պատկան պետական մարմիններու ուշադրութեան, որպէսզի ոչ մէկ ջանք խնայեն այս ուղղութեամբ։

Մենք պարտաւոր ենք ապագայ սերունդներուն թողուլ ՀԱՅ դիմագիծով յաւերժացած հայրենիք մը։

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՈՉ ԲՆԻԿ, ՈՉ ՀՆԱԲՆԱԿ, ՈՉ ԱԲՈՐԻԳԵՆ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐԻՍ

Պրոֆ. Լեւոն Չուգասզեան, Երեւան

Քաղաքի կենտրոնից բնիկների կամ հնաբնակների կամ աբորիգենների (ինչպէս կ’ուզեն թող անուանեն կամ ծաղրեն) վերջնական դուրս մղումը հնարաւորութիւն է ստեղծելու Երեւանը վերջնականօրէն պարզապէս հողամասի վերածելու: Չէ՞ որ հնաբնակնեը պահողներն են քաղաքի պատմական յիշողութեան, նրանք գիտեն, թէ որտեղ էր ապրում Յովհաննէս Քաջազնունին, Լեւոն Շանթը, Նիկոլ Աղբալեանը, ո՞ր տեղերով էր տնային կալանքի ենթարկուած Չարենցը, գիշերը գաղտնի, տնից դուրս գալիս եւ գնում հանդիպելու եւ զբօսնելու Աւետիք Իսահակեանի հետ, որտե՞ղ էր Կոնդում ապրում Արշիլ Գորկին մինչեւ Ամերիկա մեկնելը, որտե՞ղ էին հաւաքւում Գուրգէն Մահարին, Հրաչեայ Ներսէսեանը, Կոստան Զարեանը, Երուանդ Քոչարը, ներկայիս «Սենթրալ» ռեստորանի կողքի շէնքից ինչպէ՞ս էին գիշերները գալիս ձերբակալում եւ աքսորում հայ մտաւորականներին եւ այլն:

Ահա այս պատմական նուրբ հիւսուածքի կործանմանն է միտուած բարձր գոյքահարկի խնդիրը: Այդ միջոցով ուզում են վտարել հնաբնակներին կենտրոնից եւ վաճառել թալանչիներին: Ի՞նչ պիտի անեն առանց պատմական այդ հւիսուածքի բարձր գոյքահարկը պարտադրողները: Պարզ է, նրանք պիտի ապրեն հողամասում, որը շարունակելու են Երեւան կոչել: Բայց հնաբնակներն են քաղաքի աղը: Առանց նրանց ներկայութեան քաղաքը հողամաս է, բիզնեսի վայր: Յիշողութիւն չունեցող մանկուրտներ են պէտք մեր թշնամիներին եւ այս ծրագիրն իրականացւում է տգիտութեան վրայ խարսխուող չարութեան ու նախանձի հողի վրայ: Սա նաեւ քաղաքացիական պահուածք ունեցող եւ քաղաքի ու Հայաստանի շահերի համար տարիներով պայքարող ու մշակոյթ պահող, պայքարող հնաբնակների դէմ սկսուած արշաւ է, նրանց կողմից, ովքեր դա չեն արել նախկինում եւ հիմա քաղաքացիութեան դասեր են փորձում տալ մեզ՝ տեղաբնիկներիս (աբորիգեններիս): Արտայայտուած կարծիքներից պարզ է, որ կենտրոնում ծնուածներին ու տարիներով ապրողներին չեն ներում դա:Տարբերութիւն չի դրւում նրանց եւ մեծ գներով բնակարաններ առած երկիրը թալանածների միջեւ եւ դա ձէռնտու է առաջին հերթին թալանչիների համար: Չէ՞ որ ուշադրութիւնը նրանց վրայից շեղւում է: Վերջիններիս դրդումով է, որ բազմաթիւ ձայներ են հնչում գոյքահարկը բարձրացնելու օգտին եւ ցեխ է նետւում հնաբնակների կամ եթէ կ’ուզէք աբորիգենների վրայ: Թալանչիներից միլիոններ չեն պահանջում այդ ձայները, քանի որ վախենում են: Վախեցել են միշտ եւ հիմա էլ վախենում են: Աւելի հեշտ է հնաբնակներին քարկոծելը: Ու՞ր պիտի հասնեն Երեւանում ապրողների զաւակները առանց հնաբնակների, որոնց համար ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ սկսւում է Երեւանից, իրենց բակից ու փողոցից, որի ամեն քարը թանկ է ու անգին յիշողութիւն: